Dialectwoord: d'n boek

Schelft (vervolg)

De vorige keer schreef ik, dat ik zo veel mooie reacties heb gekregen op het woord 'schelft', dat ik heb besloten hier twee afleveringen van te maken. Dat betekende natuurlijk automatisch, dat ik geen nieuwe reacties verwachtte. Peter Borremans kwam dat nog speciaal aan me vragen. Toch kon hij het niet laten om opnieuw te reageren. Peter is dan ook een supertrouwe lezer.

Hij had al geschreven: Schelft: verdieping boven een schuur/stal waar meestal hooi en stro wordt opgeslagen, hooizolder. Grote ronde of vierkante hoop met stro, graan of hooi, of: zolder boven de stal, waarbij de zoldervloer bestond uit boomstammen. De eigenlijke betekenis van schelf(t) is: plank. Die betekenis kunnen we ook herkennen in het verwante Engelse woord ‘shelf’: plank van een rek.

Ook had Peter een aantal mooie Brabantse spreuken gevonden die te maken hebben met schelft. Hier volgt de leukste: Alle vrouwen zijn krèk inder ès ze durde skelft zakken. (Alle vrouwen zijn hetzelfde als ze door de schelft zakken). Ook heeft hij een aantal leuke spreuken met 'zolder' gevonden. Wat denkt u bijvoorbeeld van: D'r ouw 'n vienk op oewe zolder, wat betekent dat je een gat in het zitvlak van je broek hebt. Of: De zolder in z'n boks wordt alsmar grotter (Hij wordt steeds magerder).

Blindemanneke

Ook Henk van Aert heeft weer een schitterend verhaal: '’t Huis waor 'k gebore zijn, bestong uit twee gedeeltes. ’t Lienker deel waar d’n huis, ne vorkaomer, nen achterkaomer, ’n grote keuke en ’n slaopkaomer vor vaoder en moeders. En in de midde van did alles ’n lange gang, van vordeur naor achterdeur. Mee nen trap in de keuke konde naor de zolder. Boven aon diejen trap waart 'r 'n val en à ge die omhoog diew konde de zolder op. De zolder waar mee planke afgeschote, zodad 'r drie kaomers ware. Ons vaoder aar op de middeste kaomer zelvers vaste kleerkaste getimmerd. Het dak waar onderlaote mee grene planke en blauwe panne.

’t Rechter deel waar deur ne muur helemaol gescheie van d’n huis. Beneje waar d’r ’n paerestal (mee eigesten deur naor buite) en ne warkplaots (ok mee eigesten deur naor buite). Tusse d’n warkplaots en de paerestal waar d’r ok nog nen deur. Venuit de warkplaots konde mee nen trap naor de zolder en op diejen zolder waar d’n schelft. Daor lag o.a. het hooi vor ’t paerd mar ok ’t strooi. Mar m’are nie allenig ’n paerd, mar ok kuuzen en kiepe. En ’t voer daorvor lag in ’n kleinder schuurke. En dà voer moes bescharmd worre tege muizen en ratte. Dus liepen 'r bij ons altij wel deffrente katte rond. En daor ware poeze en kaoters bij. Op ’n gegeve mement miste ons moeder een van de poeze. Waor waar die gebleve? ,,Z’et zekers gejongd”, zee ons moeder. ,,Zoeke.” Eest in d’n huis op zolder, want die katte mochte welderis bij ons op bed komme slaope. Niks te vinne. Dan naor de zolder bove de stal. En jao, or, daor, in een gaotje tusse pakke strooi, lag medam mee d’r kinders. Mee alle nieuwkommers d’rbij ware me g’lijk elf katte rijk. Ze konne daor nie blijve, dus gieng ik mee m’n lienker arm tusse de strooipakke deur om de blindemannekes en -vrouwkes te pakke. D’n eeste die ik vasthad von dà nie goed en hapte in m’n hand en bleef daor nijeg aonhange. 'k Moes ’n bietje druk op z’n kaokskes uitoefene om 'm los te krijge. ’t Waar inderdaod ’n blindemanneke mar wies m’n hand toch aorig te vinne. Nao ’n tèdje zijn de meeste uitbesteed, want 11 van zukke ,,tijgers” ware nou ok nie per sé nodig.'

Geslacht

Misschien herinnert u zich, dat ik de vorige keer boven mijn rubriek had gezet: 't Zolder. Dat was niet alleen omdat een schelft ook een soort zolder is. Mijn bedoeling was om aan te geven, dat in onze dialecten het grammaticale geslacht van woorden soms anders is dan in het Standaardnederlands. Zolder is daar een voorbeeld van. Wij zeggen in plaats van 'de zolder' 't zolder'. Bijvoorbeeld: 'Breng tie ouwe rotzwooi mar nor 't zolder'.

En nu vraag ik u om het verhaal van Henk van Aert nog eens goed te lezen. Valt het u op, dat hij het heeft over 'd'n huis' en 'de midde'? Dat bedoel ik nou! Daarom heb ik ervoor gekozen, om 'd'n boek' als het nieuwe woord te kiezen. Natuurlijk mag u reageren met een mooi verhaal over een boek. U mag het bijvoorbeeld hebben over d'n boek van Sientereklaos. U mag ook vertellen, dat bij u thuis niet alleen een boek d'n boek genoemd werd, maar ook een dik tijdschrift als De katholieke illustratie. 'Ies d'n boek al gebrocht?', werd er dan gevraagd. Maar ik zou het ook erg leuk vinden, als u zelf woorden vindt die net als zolder, huis, midden en boek in uw dialect een ander geslacht hebben dan in het Standaardnederlands.

Hoe u deze woorden kunt herkennen? Dat is gemakkelijk. Als er in het Nederlands 'het' bij hoort en in uw dialect 'de', of omgekeerd, als er in het Nederlands 'de' bij hoort en in uw dialect 't, dan heeft u een woord dat ik zoek. Stuurt u dit woord (liefst met een verhaaltje erbij) dan alstublieft uiterlijk 10 maart 2020 naar luysterburg01@ziggo.nl en onze lezers en ik zijn u weer zeer dankbaar. Tot de volgende keer!