Dialectrubriek: Aope n'en uile

Furnuiskot (het woord van de vorige keer)

Peter Borremans schrijft: ’Furnuiskot of furnèèskot was een huisje waarin zich het wasfornuis bevond. Vaak was dit een kezjèèr (afgeleid van het Franse woord cuisinière), een kookfornuis met rondom een ijzeren roede om de pook en de was op te hangen. In de Raadhuisstraat waarin ik vroeger woonde was een washuis, waar ook een wasketel in stond. Later werd het een wasmachine.’ Peter stuurt mij nog heel wat meer wetenswaardigheden over allerlei soorten kachels, maar daarvoor hebben we helaas onvoldoende ruimte.

Gert Jan Baaijens (van Heusdense stam, maar nu woonachtig in Dwingeloo) schrijft ons naar aanleiding van dit woord: 'Vanwege het brandgevaar in oude boerderijen (vaak rieten of strooien dak; opslag van hooi en stro) werd vaak in een apart staand gebouwtje gekookt. Elders in ons land stond dat bekend als kookhok of stookhok. Voor Drenthe is zelfs een boek over dit soort bouwwerken uitgekomen.' U vraagt zich misschien af of de Halsterse Krant & de Zuidwestkrant ook in Drenthe wordt bezorgd. Dat is uiteraard niet het geval, maar onze krant heeft wel een eigen site op het internet. Bovendien plaatst de redactie regelmatig onze dialectrubriek op Facebook. Vandaar ...

Rwooke

’’t Furnèèskot da stieng bij oos oopa en oopoe van oos moederskaant aachter ’t uis teege d’n of aon. Da was zoow mar ’n klèèn opgemetseld kotje meej daor ien ok ’n zelfgemokte vuurkörf van vuurvaste stééne, die oj oos oopa zelluf zoow gemokt. En asse da furnèès dan gienge stooke wier daor ’n keetel op gezet om de wiette was in te kooke. De wiette was da waore laokes en ok ’t ondergoed., da de meese toen drooge. D’r wier dan wa wasmiedel in gedaon en ok ’n zakske blaauw gieng derin. At de was dan schwoon en uitgekokt was wier die uitgevronge en op d’n bleek geleed om te drwooge. En omda da furnèès toch aon was wiere d’r ok gelijk ien ’n ketel errepels gekokt vur ’t vaareke, die luste da gèère en ij groeide daor goed van. Bij oos ien de burt waor iek altij gieng spuule op de boerderij ojje ze ok ’n furnèèskot, mar da stieng ingebouwe in de bunker die bij zullie op ’t laand stieng. Da was wel ’n onderd meeter van de boerderij vandaon. Daor gienge wij gèère nor toow, nor dieje bunker, daor stienge wa kalfkes ien en ok ’n paor vaarekes. D’r was ok ’n afdak waor ’t kachelout in loog. En ok daor wiere dan errepels gekokt vur de bjeeste. Mar wij stooke af en toow ok wel ies da furnèès aon, stiekem dan netuurlijk, want da was lekker waarem en me konne dan ok majes poffe om op t’eete. Mar da gieng nie altij goed want asse dan op de boerderij nor de bunker keeke, zooge ze de rwook uit de schouw komme en dan stieng t’r zoow iemand bij de bunker om ien te grijpe , en bij da iengrijpe kon ’t er soms ok flienk rwooke, kan iek oe wel vertelle.’ Onze trouwe lezers weten natuurlijk al lang, dat dit verhaal alleen maar door Ad Borremans geschreven kan zijn.

Big

Jan Bastiaanse heeft ook een mooi verhaal over zijn jeugd: ’Iedere maandagmorgen voor ik naar school ging was mijn eerste werk: de was koken die al klaar stond in het fornuis. Ik kon goed stoken en als het fornuis overkookte was ik dik tevreden en kon ons moeder aan de wasdag beginnen. Ongeveer een keer per maand werd er een pens gehaald bij slager Boerke van Loon. Die werd buiten schoongemaakt (de pens natuurlijk hè, niet de slager) en daarna gekookt in het fornuis. Zo had onze hond ook weer eten. Ook werden er kleine aardappels in gekookt voor ons varken. Toen wij een nieuwe big opzetten, ging ons vader rauwe aardappels voeren. De big wist niet beter en vond het ook lekker. Ons furnuiskot was ongeveer 3 bij 3 meter. Naast het fornuis stond een houten kuip met een wringer er op, daar moest de was in na het koken. Ook moest er een zakje blauwsel in de was. Zo leek de was witter. Soms moest de was op de bleek en dan weer uitspoelen en dan pas aan de waslijn die langs den hofpad stond. Ge snap wel dat ons moeder daar de hele dag mee bezig was.'

Het nieuwe woord

Avvetoe denk ik nog 's trug aon m'n kindertèèd en da me dan op bezoek gienge bij oos oopa en oopoe. Ze woonde n'in 'n klèèn öske in Ostrecht. Ge kwaam 'r binne lingst de stal. Daor was 't vaarekeskot en 't koolekot. A ge de deur naor binne n'oopedeej kwaamde in de woonkaomer. Die was nie grwoot mar wel gezelleg. Aon de muure ienge footoos en kasjes. Oos oopa ad ok 'n plaotespeuler en 'n jeele staopel 78-toereplaote. Johnny Jordaan, Tante Leen, Willy Derby, da soort meziek. En op de schouw stonge allemaol … aope n’en uile.

Weet u wat deze woorden betekenen? Zou u dan zo vriendelijk willen zijn om uw kennis met ons te delen en uiterlijk 14 april 2020 op te sturen naar luysterburg01@ziggo.nl, liefst met een leuk verhaal in het Standaardnederlands, maar nog leuker in uw dialect. Uw verhaal wordt dan in heel veel gezinnen gelezen en nabesproken.