Dialect: Woorden op -ie

Beste lezers,

Enkele maanden geleden heb ik u gevraagd om mij woorden te noemen die in ons dialect eindigen op -ie en in het Standaardnederlands niet. Ik heb daarop enthousiaste reacties ontvangen van Cor Swanenberg uit Berlicum, Henk van Aert uit Halsteren en Ad en Peter Borremans uit Hoogerheide. Peter ging zelfs zo ver, dat hij het hele boek Brabants mooiste woord van Wim Daniëls uitspitte. 

Hartelijk dank allemaal.

Mijn bedoeling was om na te gaan of er misschien vaste patronen te ontdekken vielen bij dit verschijnsel. En jawel, hoor! Wat heel vaak voorkomt, is dat een woord eindigend op -ge in ons dialect eindigt op -ie. Die woorden lijken vaak via de Franse taal tot ons te zijn gekomen. Kijkt u maar naar het volgende rijtje:

Begozzie (bagage); eetelaozie (etalage); graozie (garage); koeraozie (courage, moed); lekkozzie (lekkage); lozzie (horloge); permetozzie/permetaosie (familie, van het Franse parentage); petazzie/petozzie/betazzie/betossie (stamppot, van het Franse potage, dat tegenwoordig soep betekent); slettozzie (slijtage); spazzie (asperge, kleine perzik); sperzie (asperge).

Ook veel andere woorden, die in het Frans niet op -ge eindigen, lijken toch uit die taal te komen. Andere woorden daarentegen komen vast en zeker niet uit het Frans. Het is best interessant om wat dat aangaat de volgende rij eens na te lopen. Let wel: er staan woorden in uit de hele provincie Noord-Brabant.

Affezaosie/Avvezaosie (opschieten, vooruitgang). Agoosie (handelswaar). Alessie (verlovingsring). Alternaosie (zenuwachtigheid). Asseransie (verzekering). Assie (as). Apprensie make, mensie make, meesie make (opschieten, zich klaar maken om te vertrekken). Avvezaosie. Ballie (drukke, lawaaiige vrouw, een hollewaai). Berzie (heleboel). Bezoelie (drukte). Bizzie/beezie (bes). Brembeezie (braambes). Broelie (drukte, heisa, groep kinderen). Bromollie/pieteroolie (petroleum). Errebeezie (aardbei). Feduusie (vertrouwen). Fermetozzie (ver weg in de familie, familie die ver weg woont). Frollie (vrouwvolk). Hooggaatie, hogatie (reuzenrad op de kermis). Hullie (zij (meervoud), hen, hun). Kappetunie, kappetulie (kaft van een boek). Karnallie, kernallie, knorrie (kwaadaardige vrouw). Kènderaozie (flauwekul; iets wat ôde moeite niet waard is om ruzie over te maken). K(er)nòllie (manwijf, < carnaille). Keuteprie (queue de Paris). Kie (kijk). Klerazzie/klirrozzie (kleding). Koesteremie (bed). 

We zijn er nog lang niet

Lozzie, gelozzie (horloge, onnozel persoon). Medollie (medaille). Niekskenie (!). Nwootnie (!). Ollieklonnie (eau de cologne). Ommie gaon (opschuiven). In overrensie (op voorraad). Pakkozzie. Persekuussie (een flinke klus, van het Franse percecution). Pesjeensie. Poelie (jonge kip, van het Franse poule). Portefoelie (portefeuille). Rewazzie/rawazzie (warboel, ravage?). Rinnewaosie. Riskozzie (risico). Spiekelaosie (speculaas). Schoelie (gemeen volk). Sesie (snijworst, van het Franse saucisse). Skoepie (een jongen of man uit een achterbuurtje; iemand die steelt). Soekie (straathond, straatjoekeltje). Spikkelaosie (speculaas). Staosie (station). Steekebeezie/stikkebeezie. Vrullie (vrouwvolk). Wonnie? (nietwaar? het is toch zo? Oké?) Zèèsie/zaasie/zaissie (zeis). Zullie (zij (meervoud); hun). 

Ander nieuws

In juni 2015 werd de elektronische Woordenbank van de Nederlandse Dialecten (eWND) gelanceerd. De elektronische Woordenbank van de Nederlandse Dialecten (eWND) bevat een alsmaar groeiend aantal oude en modernere Nederlandse dialectwoordenboeken. De eWND is opgezet door Nicoline van der Sijs, naar het voorbeeld van de etymologiebank. De eWND is tot stand gekomen met ondersteuning van het Prins Bernhard Cultuurfonds, de Toon Weijnen-Stichting, de Raod veur ’t Limburgs en het NWO-project Time Capsule.

Deze week ontvingen wij het bericht, dat het woordenboek Dialecten van het Zuidkwartier (samengesteld door de werkgroep Dialecten van Heemkundekring Het Zuidkwartier) is opgenomen in de eWND. Dat betekent, dat alle woorden die in het woordenboek behandeld worden nu ook langs digitale weg terug te vinden zijn. 

Bent u benieuwd wat de dialectvertaling van een Nederlands woord is in Hoogerheide, Ossendrecht, Putte of Woensdrecht? Ga dan naar: https://ewnd.ivdnt.org/boeken/

en klik vervolgens op Zoeken. Vul bovenaan het bedoelde Nederlandse woord in. Vink dan in de lijst woordenboeken ‘Noordbrabants west’ aan en je ziet alle ingangen uit het dialectwoordenboek.

Het is overigens nooit mijn bedoeling geweest dat bij elk woord mijn naam wordt vermeld, want ook andere mensen hebben zich voor dat woordenboek zeer verdienstelijk gemaakt. Maar de hele werkgroep Dialecten is uiteraard geweldig trots dat op landelijk niveau onze dialecten samen met andere streektalen op gelijkwaardig niveau zijn opgenomen.

Tot volgende week!