Dialect: Aande

Aande (het woord van de vorige keer)

Ad Borremans heeft, tot mijn grote genoegen, ook weer zijn licht laten schijnen over het door mij voorgestelde onderwerp. Het resultaat mag er weer zijn!

Liengs

Aande, da’s nouw echt ’n woord waor dagge alle kaante meej uitkunt. Ge kun ’t oover aandig emme of oover ’t liechaamsdjeel aon oow lijf. Om mar te begienne meej m’n eige aande, da’s ’t makkelukste. Bij mijn bleek al vroeg da’k lienksaandug waor en da zen iek nog steeds nouw. Op school wier d’r eigeluk nie moejluk oover gedaon en moog iek gwoon meej m’n lienks aand ljeere schrijve, al zoog datter vur ’n rechtsaandege jeel onaandig uit. Lotter op de ambachtsschool wier d’r ok gin aondacht aon besteed, al moes iek soms wel moejluk doen meej bepaolde gereedschappe, pak bevurbild een scheir, da’s vur mijn as liengsepwoot nie makkeluk. Teegeswoorig emme ze lienkse en rechtse scheire en allerlei aandere gereedschappe, die iek aon eb geschaft. Toen da’k gieng waareke ien d’n bouw, bleek da’k toch wel aandeg waor meej munne lienkse geaordeid. Het was ok wel makkeluk agge as twij tiemmermanne, unne liengse en unne regse bij mekaore oj staon, wa da vur d’n jeene moejluk was om d’r bij te kunne, kon d’n aandere da doen. D’r zen ok meesse bij meej twij regse aande, zowas ze da noeme, die jeel aandeg zen en bekaant alles wa ze zien kunne maoke. Mar da wul nie zegge dagget dan ok altij goed komt, want agge dan ien oow kopke nie goed ziet, kan ’t soms nog wel verkeerd uitvalle. D’r zen ok wel gezegdes die oover aande gon, zoowas meej z’n aande ien z’n aar ziette, of ij et daor z’n aande ljeeluk aon verbraand atter iets nie goed gegaon ies. Of oover onaandig zijn, asse zegge van wa d’n dieje meej z’n aande mokt gwoojt die meej z’n kont wir omvaar. Asse da oover oow zegge dan ies da nie leuk. Mar gelukkug zegge ze da nie oover mijn, en dink iek da’k zelf best wel aandeg zen en wa d’n aander daar van dinkt motte ze zelluf mar weette. Iek zen tevreeje en d’r ies vur mijn dan ok nieks aon d’aand.

Jantje Contantje

Peter Borremans, met zijn inzending waar Yvonne Rijk hoopvol naar uitkeek, begint deze keer met een oude volkswijsheid, passend bij de Nederlandse handelsgeest: Jantje Contantje, winst voor ‘t handje. Jantje Crediet baart steeds verdriet.

En Yvonne Rijk heeft volkomen gelijk. Peter heeft zoveel gevonden over aande, dat ik hier kan volstaan met een keuze uit het leukste en/of interessantste.

Peter begint met een definitie: Een hand is een lichaamsdeel aan het uiteinde van je arm, met je pink, ringvinger, middelvinger, wijsvinger en duim. Het kan echter ook een (deel van een) werktuig zijn dat op een hand lijkt. Of er wordt een handschrift mee bedoeld.

Wist u dat? Antwerpse handjes zijn chocolaatjes in de vorm van een hand.

In het boek Aopen en uile van Frans Nefs vond Peter:

Da doen ‘k nie van d’hand (Dat doen ik nie weg, verkoop ik nie). Die twee emme gin hand waoter naor mekaor (Die twee emme niks van mekaore, ze lijkene nie op mekaore). Z’n hande juuke (Hij wul gelijk beginne). Da’s twee handen op éne buik (Die zijn ‘t mee mekaores eens). Die za’k ‘s onder hande neme (Die za’k ‘s goed aonpakke).

In het Berregs woordenboek vond Peter ook het nodige:

‘k Zal ‘s mè d’n kouw and aan z’n gat komme (Ik zal hem eens voorzichtig wat vragen). Ze ware mè d’n kwaai and (Ze deden slechte dingen). Ter and (Naar links. de voerman zit op de boerenkar links, de roe (de dissel) is aan de rechterzijde; het linkerpaard loopt dus het dichtst bij zijn hand). Aan d’and lòòpe (Aan de hand lopen).

Het Berregse dialect kent ook nogal wat synoniemen voor handen: klavatters, klavieters, jatte tengels.

In het boek West-Brabantse Streekwoorden vond Peter:

IJ eej t’r gin aand waoter naor (Letterlijk: Hij heeft er geen hand water naar) (Hij kan er niet aan tippen).

Veel fraais is ook te vinden in het boekje Brabantse Wijsheden:

Z’lopt meej dur broek in dur aand (Zij loopt met haar broek in haar handen. Ze is dol op mannen). ‘n Vrouwenhand en ‘n perdetand moeten nooit stilstaan (Vrouwenhanden en paardentanden moeten nooit stilstaan). Schilderhaand dekt timmermans schaand (Schildershanden bedekken timmermans schande).

Een aantal Woensdrechtse samenstellingen met aand:

Aandoek, aandvèèger, aandwaarek, aanschoen, aansvat, aansvol, aandeg.

Tot slot de gebruikelijke persoonlijke noot van Peter:

Gelukkig heb ik twee gezonde handen, maar stel dat je iets aan je handen mankeert of je hebt helemaal geen handen. Je draagt dan een prothese of je eet met de tenen van je voeten.

Zo is dat, Peter. En bovendien zou het moeilijk voor je zijn om je  bijdragen aan deze rubriek te schrijven!

Tot volgende week!