Dokter Van Dam fietst weg richting Rome

HALSTEREN – Drieëndertig jaar was hij huisarts in Halsteren en omgeving, na al die tijd vindt Jaap van Dam het tijd voor wat anders. Hij neemt afscheid van zijn patiënten en kijkt uit naar een nieuwe fase in zijn leven. Die begint met een ontspannen fietstocht, naar Rome.

De afscheidsreceptie van huisarts Jaap van Dam (61) vond plaats op vrijdag 5 april in Brasserie De Berk in Bergen op Zoom. Het was er druk, en op die receptie besefte Van Dam eens te meer de betekenis van zijn werk. "Een patiënte kwam naar me toe met een bloemetje", vertelt hij, "en ze zei dat ik de enige man in haar leven was die ze ooit vertrouwd had. Dat vond ik een mooi compliment. Als huisarts sta je niet altijd stil bij de betekenis van je werk. Dat deze vrouw zoiets zei, zonder dat er ooit iets groots aan vooraf ging, had wel impact op me."

Mooi vak
Op de middelbare school besloot Jaap van Dam, zoon van een verloskundige, dat hij huisarts wilde worden. "Het was geen roeping of zoiets, maar het leek me een mooi vak. Je ziet dat huisartsen aardige mensen zijn, die leuke gezinnen hebben en in mooie huizen wonen. Het medische kende ik van mijn moeder, dat trok me wel. Als jongen weet je natuurlijk weinig van wat het inhoudt om huisarts te zijn, maar ik ben nooit van mijn keuze afgeweken."

Bijzonder werk
Met de kennis van nu vindt Jaap van Dam dat vooral de contacten, en de context waarin die plaatsvinden, zijn werk bijzonder maken. "Als huisarts maak je mensen mee in bijzondere tijden. Bij ziekte, bij overlijden, maar evengoed bij geboorte. Onlangs nog stapte ik na een kraamvisite in mijn auto en werd ik gebeld dat een patiënt was overleden. In dit vak leer je hoe leven en dood en blijdschap en verdriet dicht bij elkaar liggen."

Diagnose
Van de ruim 2000 patiënten binnen Van Dams praktijk verscheen het leeuwendeel op het spreekuur met griepverschijnselen, rugpijn, hoofdpijn of psychische klachten. "Als huisarts heb je vaak heel snel een diagnose gesteld, daar zijn soms maar 30 seconden voor nodig", zegt Van Dam. "Het is zaak om goed te luisteren, de juiste vragen te stellen en zo tot de kern te komen. Het is amusant om te zien dat bepaalde klachten ook in zekere zin aan 'mode' of cultuur gebonden zijn. Hier zag je lange tijd veel whiplashklachten terwijl je daar in andere landen nauwelijks over hoorde. Hetzelfde met lage bloeddruk, in Duitsland is dat lange tijd een veelgehoorde klacht geweest terwijl die bij ons nauwelijks voorkwam. Overigens zijn consulten ook 'cultuurgebonden', bij ons staat er slechts tien minuten voor, in andere landen is dat soms het dubbele. Ik moet zeggen dat ik altijd standaard ben uitgegaan van meer tijd. Tien minuten vind ik erg kort."

Het werk van een huisarts is soms zwaar. "Plotselinge overlijdens of ernstige ziektes houden je bezig", zegt Van Dam, "ondanks het feit dat een overlijden ook bijzonder kan zijn, met een familie bijeen." Vooral een euthanasie is als huisarts erg belastend. "Als arts moet je erachter kunnen staan. Toen ik startte was euthanasie nog haast onbespreekbaar, maar ik vind dat het als arts ook bij je takenpakket hoort. Zelfs euthanasie kan een manier zijn om een patiënt te helpen."

Veranderende huisartszorg
Jaap van Dam zag de huisartszorg in de afgelopen dertig jaar ook zakelijker worden. "Er is minder tijd voor sociale visites en ziekenhuisbezoeken. De administratieve druk is bovendien toegenomen en dat maakt het soms nodeloos ingewikkeld. Tegenwoordig is er meer hulppersoneel in de praktijk en dat neemt de druk weg maar het is niet meer hetzelfde. Gelukkig zijn er in dit vak altijd mooie, bijzondere momenten." Zo denkt Jaap van Dam met veel plezier terug aan een dame die op zijn spreekuur verscheen met de mededeling dat ze niet langer de pil wilde slikken. "Toen ik haar allerlei alternatieven voorstelde vroeg ze me of ik haar geen placebo kon voorschrijven. Dat zou immers geen bijwerkingen hebben. Het duurde even voor ik me realiseerde dat ze het serieus meende. Ik heb het gelukkig uit haar hoofd kunnen praten."

Eerste praktijkruimte
De eerste praktijkruimte van Jaap van Dam was aan de Leemput: "Destijds diende je je als beginnend huisarts nog bij de burgemeester te melden. Toen ik hem vertelde dat ik nog geen praktijkruimte had verwees hij me door naar de makelaar aan de overkant van de straat. Een half uur later had ik een woning aan de Leemput. Met mijn broer heb ik enkele muurtjes verwijderd en zo ontstond mijn eerste praktijkruimte. Van een Limburgse huisarts die met pensioen ging heb ik wat oude spullen overgenomen. Ik had nog geen patiënten maar was klaar voor de start."

Samenvoeging
In 2006 verhuisde de praktijk van huisarts Van Dam naar De Spil aan de Rondsel. "Dat leek me een verstandige stap, zeker omdat ik dacht dat het in een gezondheidscentrum eenvoudiger zou zijn om een opvolger te vinden. Dat bleek een misrekening, die me de afgelopen jaren wel wat slapeloze nachten heeft opgeleverd. Het is voor huisartsen simpelweg niet meer aantrekkelijk om een eigen praktijk te starten, dat zou de overheid mijns inziens beter moeten stimuleren. Gelukkig heeft mijn collega Nicole Calis zich bereid getoond mijn praktijk bij haar bestaande praktijk te voegen. Daardoor is de zorg voor mijn patiënten gewaarborgd en kan ik met een gerust hart afscheid nemen."

Vlak voor zijn pensionering kocht Jaap van Dam een nieuwe fiets. "Binnenkort fiets ik met een vriend naar Rome", zegt hij, "daar heb ik nu de tijd voor. Er is nu ook meer tijd voor mijn partner, haar kinderen en kleinkinderen. Ik denk niet dat ik het werk ga missen. Het is een mooie tijd geweest, maar nu is het tijd voor andere dingen."