'Kiepekot', wat betekent dat?

Aope n’en uile (het vorige woord)

‘Over het vorige woord wist ik niks te vertellen. Wij hadden geen fornuiskot. En furnèès zeiden wij tegen het 2 pits gasstelletje waar mijn moeder het eten op kookte. Aope en Uile ken ik des te beter. Dat waren alle snuisterijen die in huis stonden. Op de schouw, op de kast noem maar op. Als mijn moeder jarig was zei ze steevast elk jaar: "Kom nou nie wèr mej aope en uile aon, want die emmek al genoeg". Dat zegt Yvonne Rijk, om te vervolgen:

‘Ook herinner ik me, nog niet zo heel lang geleden, een jaar of twaalf dertien denk ik, dat de Action hier in Ossendrecht opende. Ik wilde er naar binnen gaan en kwam in de deuropening een kennis tegen, die naar buiten kwam. "En..... is het wat?", vroeg ik. "Och," zei ze, "Jeel veul aope en uile." Toen wist ik precies wat ik er binnen kon verwachten.’

Piet Clarijs, eveneens uit Ossendrecht, schrijft: ‘Altijd leuk om te lezen je rubriek en diverse onderwerpen uit onze tijd komen voorbij. Wat betreft het laatste rubriekje over aope n'en uile, daar komen bij de meeste ouderen wel wat bekende dingen naar voren. Bij de meeste ouderen thuis en bij diverse erfenisjes waren de aope n'en uile dingen die meestal naar de kringloper gaan. Bordjes, flesjes, beeldjes, vaasjes en zo meer van deze prullaria. De mensen kregen dit en zetten het weg op de schoorsteen of in een kastje.’

Ook Peter Borremans is weer op speurtocht geweest: ‘Aope n’en uile (letterlijk: apen en uilen) zijn prullen, dingen van geringe waarde (vaasjes, potjes, beeldjes en dergelijke), prullekes in huis, snuisterijen. Bij mijn buurman staat in de tuin een vis van steen, met beeldjes eromheen.’ Verder wijst hij erop, dat Aopen en uile de titel is van een boek van Frans Nefs uit Halsteren. ‘Het gaat over spreekwoorden, gezegdes, uitdrukkingen en praatjes’, aldus Peter.

Biengoow

‘Bij oos tuis ojje ze ok zoow as bekast bij iederjeen, dienk iek wel, z’n kasje of ’n schapke meej aope n’en uile derop of derien. Nouw zen de mjeeste aope n’en uile ginne cent wèèrd of toch ien ieder geval jeel weinig. Mar soms emme ze wel emotieonjeele wèèrde. Zoals bij oos tuis ok, daor stieng ien ’t aope n’en uilekasje van alles ien, zoowas meejgebrochte souveniers van de vakaansie, van de kienders (want die konne ze toch nie weg gwooie) tot aon sommige aandere prulle. D’r sting ok ’n eendje ien da iek op de kerremus gewonne oj toen dak iek ’n jaor of aacht waor dienk. ’t Was ’n bjeesje meej ’n oope ruggeske zoow dagge daor wa ien kon doen. En da wier dan ok gedaon, want daor zoote altij wa cente ien vur de kollektaante die aon de deur kwamme, of de zangers meej nuuwjaor.. En da eendje oj vur mijn toch wel emotieonjeele wèèrde, en iek eb ’t ok meej genoome toen ’t uis leeg moes van oos tuis, en bij mij staoget nouw ok op de kas meej wa munten derien. Waor dagge nog mjeer aope n’nen uile teege kwam was bij de biengoows, wa jaore geleeje, nouw nie mjeer zoow, want nouw emme ze kedoowbonne of bodschappemaande as prijs. Wij emme jaore bingoow gespuld bij ’n zaolvoebaltcluup die witte D.Z.S. en da wouw zegge; Dur Zelfbejeersing Superieur.. Die manne deeje dan jeen of twij kjeeres per jaor ’n biengoow organiezeere om de kas te spekke. ’t Waore altij wel gezellige biengoows mot iek zegge, aljeen de meeste prijze die agge kon winne waore echt aope n’en uile waor dagge nieks meej kon doen. Mar ’t gieng om de sfeer en jao die preskes die dieje wij dan mar opspaore tot da we ’n volle dwoos ojje , die we dan nor Herwonnen Levenskracht brochte vur de rommelmarkt van zullie. Want vur zullie ojje die aope n’n uile toch nog wel ’n bietje wéérde en ’t was vur ’n goej doel.’ Ad Borremans blijft ons verrassen met mooie verhalen.

Het nieuwe woord

Peter Borremans is een trouwe klant van deze dialectrubriek. Dat komt doordat hij een enorme liefhebber van dialect is. Het valt dan ook niet te verwonderen, dat hij zelfs reageerde op de rubriek Volluk van Twan Simons in De Halsterse Krant & De Zuidwestkrant van 1 april 2020. Twan had het over tiet-eieren. Hij wist wel waar de naam poelie-eitjes vandaan kwam, maar een verklaring voor tiet-eieren kon hij niet geven. Toch is dat niet zo moeilijk. Het geluid van een kip die niet bezig is met het leggen van een ei (een kip in ruste zogezegd) klinkt als een langgerekt en wat klaaglijk ‘tie-iet’. En als de boerin haar kippen wil roepen voor de maaltijd is haar lokroep: ‘Tiet-tiet-tiet’.

In West-Brabant bestaan er drie woorden voor kippen: kiepe, kiekes en tiete. Het hok voor de kippen is dan ook een kiepekot, kiekeskot of tietekot. Of: kiepekwooi, kiekeskwooi of tietekwooi.

Wat Peter Borremans hierover te zeggen heeft bewaren we nog even voor de volgende keer. Ik ben benieuwd welk woord onze lezers gebruiken voor ‘kippen’. En natuurlijk ben ik tevens weer nieuwsgierig naar de bijbehorende verhalen, in uw dialect of in het Standaardnederlands.

Mijn adres is (zoals u inmiddels wel zult weten): luysterburg01@ziggo.nl en uw reactie is daar van harte welkom.