Dialect: Juin kraauwe
AlgemeenJuin kraauwe
(het vorige woord)
Dames gaan voor. Daarom krijgt Remonda Clarijs als eerste het woord: 'Ut wôôrdje "juin" gebruik'k hede ten dage nog altij. K'vraag me soms wel es af wa nen "ui" wok al wir is, as mense ut daer over hemme. K'gebruik da wôôrdje nooit. Aja, t'is gin "ui", maer ne "juin"... nou versta'k u wir...
Juin kraauwe, (uien van het land rapen welke na de oogst zijn blijven liggen) hem'k nog nooit gedaen of hoeve doen. K'hem vroeger wel es wa bijverdiend meej in de supermarkt te "spiegelen", de vakke zow vulle da alles netjes vuraen gevuld staot en de vakke vol lijke, maer oep't laand waareke meej betrekking tot groentes en dergelijke hem'k nog nooit gedaen.'
Peter Borremans weet precies wat juin kraauwe is: 'Met korte hak zilveruitjes uit de grond halen. Dit is de vroegere wijze van oogsten met de hand. Juin of ajuin is ui en kraauwen is krabben.' Hij voegt eraan toe: 'Ik hoop dat een uienteler reageert.'
Per kilo
Piet Wesenbeek herinnert zich goed wat juin kraauwe is. 'Juin kraauwe dat was zilveruitjes oogsten, dat gebeurde in de jaren 50 met de hand. Toontje Mous (op onderstaande foto met zijn juinploeg) uit de Bossestraat werkte toen met een ploeg (krooi) bij de boeren in de polder. Verschillend werk, zoals peekes dunne, wieën, boontjes plukke, vlas trekke, errepels raape etc. De zilveruitjes werden gezaaid voor een fabriek uit Dordrecht, meestal bij boer Wolfert, nu zit Bogers op die boerderij.
De juintjes werden door de krooi van Toontje, op de knietjes met een mes gewied. Ik kan er over meepraate. Wanneer de oogsttijd aangebroken was ging men juin kraauwe. Dat gebeurde met een hakker met een korte steel, op de knietjes ging men de hakker onder de juintjes door, deze kwamen dan los en werden dan met de hand uit de grond gehaald en het loof eraf gewrongen. Men werd per kilo betaald en als men handig was kon je er een mooie cent mee verdienen. Ik heb nog een verkreukelde foto van de ploeg juinkraauwers van Toontje Mous.'
Veldwark
Ook Henk van Aert heeft zo zijn herinneringen. 'À ge de ,,leefted der wijzen" et bereikt, edde veul herinnerienge. D'r schoten 'r inees wir 'n stel naorbove toen'k d'opdracht vor dees week leesde. Juin kraauwe ...dà waar zwaor wark vor 'n kulleke van 'n jaor of tien. De polders van de Westhoek zijn van klei gemaokt. Arstikke goed vor juin, mar eigetlijk nie zo goed vor kinderlefkes. Ge moes bukked of op oew knieë mee de körte schrabber warke. De juinkemisjenaer wies, denk, dà volges 't Kinderwetje van Van Houten (1874) veldwark vor kinders waar toegelate, ast 'r gin school waar. Dus in augustus zilverjuin kraauwe (=zilveruien oogsten) in bv. de Glymespolder. 'n Ander veldwark von'k nog arger: peeje dunne. 's Morges vroeg waar de klei nog gemoeiig, mar 'smiddas as de zon 'n tedje geschenen aar, zate mee oew kniekes op d'harde kleikluite. Dà dee meraokels zeer. Mar juin kraauwe en peeje dunne doen ze tegesworig nie mir mee d'hand.
Mee 'n jaor of 15 gieng'k nie mir 't land in. D'r waar 'n blikfebriek gekomme. Daor konde ok verkansiecente verdiene. In 't ketelpak en aon 'n mesjien. En de schafttijd waar ok nog leutig mee al die manne saome. D'r waren 'r die konne me toch bakke vertelle; om te bescheure.
Toen'k jaore laoter student-assistent waar bij 'n prefesser docht 'k nog wel 'r 's t'rug aon de Glymespolder. Geld verdiene kon toch ok anders dan gebukt of op oew knieë!'
Blubber
Die ellende is Ad Borremans bespaard gebleven. 'Juin kraauwe da em iek zelluf nwôôtnie gedaon, mar iek weet wel wat da ies. Dat ies 't uitdoen van zilverjuintjes. Wat dak wel gedaon eb as jong manneke da ies 't plukke van bwôôône en errebizies, ok em iek nog meej gollepe baaj 't peije dunne en peije slaoge. Da ies mijn altij baaj geblêêve wa wij daor meej gemakt emme, iek kwam ien m'n jonge jaore veul baaj Bwôôntje van Loon ien de Verlengde Duinstraat, da was vlak baaj ôôs tuis want wij wôônde ien 't Javabaontje. En baaj Bwôôntjes waore ok 'n paor manne van mijn leeftijd, zullie Koetje en zullie Karel. Daor ojje ze 'n boerderij en daor was altij wel wa te belèève. Mar soms moesse die manne ok meej waareke op de boerderij. En zoow gienge wij ok meej om peije te dunne ien de polder aon de ouwe Zeeuwse weg net onder 't spoor dur, d'n jeerste kaovel liengs die was van zullie en daor stienge peije op. 's Morgus meej 't pèèrd en kaar daor nor toow, zullie Kitte was de voerman en ooze baos van de dag. Wij daor on 't peije dunne op ooze knieje ôôver de rijje. Mar nor 'n paor uur wierde da toch wel moej en wij wouwe on de ôôverkaant gaon zwemme in 't Scheld baaj 't zwart kotje. Da moog eigeluk nie van ôôs tuis, mar jao oe gaot da as jong manneke. Dus wij ien ôôs wiet onderbroekske 't waoter ien, dur de blubber ien de kreek. Mar na afloop zôôge ooze wiete onderbroekskes jéél zwart en da kreege wij dur nie mjeer uitgespoeld. Mar wij moesse nog nor uis en toen em iek nog ne kjeer jêêle peije gezweete want iek waor bang dat iek op m'n donder zouw krijge en da was waor ok.'
Het nieuwe woord
Toen 'k klèèn manne kreeg en die 'n jaor of tweej, drie wiere, gienge ze dikkels efkes naor de buurvrouw. A ze dan trugkwaame zeeje ze nwoot wa ze nouw èègelek daor waore gaon doen. Toch wier mèèn da d'al gaauw duidelek, wur. Ze kreege van de buurvrouw aaltij 'n … bolleke. Denkt u de betekenis van het woord bolleke te weten? Stuurt u uw antwoord uiterlijk 28 augustus 2018 naar luysterburg01@ziggo.nl. Heeft u zelf ook interessante zaken te vertellen over bolleke, dan zijn die uiteraard van harte welkom. U kunt ze schrijven in het Standaardnederlands, maar het mag ook in uw eigen dialect. Graag zelfs!
