Waareke
Ke(r)nèène (het woord van de vorige keer)
We hebben haar een keertje moeten missen, maar nu is Yvonne Rijk gelukkig weer present met enkele leuke herinneringen: 'Ja vroeger als kind had ik ook een kenijn. Gelukkig ging die met kerst niet in de pan. Hij is van ouderdom gestorven. Ik herinner me nog dat ik altijd "blatters" moest gaan steken voor mijn kenijn.
Mijn eigen kinderen hadden ook een kenijn. Ze vonden het wel heel leuk om ook eens kleine "knentjes" te hebben. Dus manlief met onze "voedster" naar "de rammelaar" een paar huizen verderop. Daar aangekomen kon hij onverrichter zaken weer huiswaarts keren want de buurman constateerde dat onze "voedster" toch echt ook een "rammelaar" was. Dus die kleine "knentjes" zijn er nooit gekomen.
Nou was die buurman zelf ook niet zo slim. Want bij het bezoek met het konijn liet hij een teruggekomen ingevuld formulier zien en vroeg aan mijn man wat hij toch verkeerd had ingevuld bij het woord "geslacht". Hij had netjes ingevuld: geslacht: twee konijnen. Ik weet ook nog dat er bij een "grwoot uisouwe" werd gezegd: "Die fokke as kenijne." of "das bij de kenijne af."'
Knijn
Ook Henk van Aert is weer van de partij en dat levert altijd weer veel wetenswaardigheden op: '‘k Zijn gebore op de ,,Konijnenberg B43”. ’t Waar zes weke vor d’n oorlog. Mar op Altere zeeje ze gin Konijnenberg, mar Knijnebarg. En meestetije dà ginees nie, want veul Alternaere zeejen altij: ,,Gij woon toch in ’t Binnepadjen, ee?” Toen tegen ’t end van d’n vorigen eeuw de Gemeente Altere in Zuid-West gieng bouwe, wier de naom ,,Konijnenberg” wel gespaord, mar ’n bietje naor ’t noorde verschove. De ,,Konijnenberg” van vorheen wier toen ,,Binnenpad”. M’n geboortenhuis moes vor al die nuuwbouw wel ’t veld ruime. As herinnerieng em ‘k ‘r nog wà prentjes van. Witte wà nou ’t gekken is? ‘k Em op die Knijnebarg noot nie één wuld knijn opgemorke. D’r ware wel knijne, mar die zaten in ’n kooike of in ’n renneke. Onze vaoder kwikte van die uit de kluite gewasse knijne. Die ware bedoeld vor de voedselvorzienieng van ’t huishouwe. In dees kattegerie hoorden ok kuuze, en avvetoe ’n kalf. Ik begreep noot nie waorom knijne nou per sé vor d’n Kerst klaorgemaokt moesse worre; bij ons ate me ze ’t hele jaor deur. Dà emme we, de jongers van ’t huishouwe gewete, want de jongers moesse ‘r daogelijks op uit om groenvoer vor de knijne te gaon haole. Me krege dan nen jutezak en ’n zekel mee. Onze vaoder gaf ons eest ,,botaonische les”.
Zo em ‘k m’n eeste plantekennis opgedaon. Toen wies ‘k nog nie dà dà laoter menes zou worre op ’n tentaome bij Prof. Lanjouw. Daor gien ‘t ‘r nie om of plante geschikt ware vor knijne. Mar nou wit ‘k bevobbeld wel dà knijne ,,smalbladige weegbree” arstikke lekker vinne. ’n Broer van me maokten ’t vor z’n eige nog ’n bietje moeilijker. Hij gien zelf knijnen houwe. Mar dan as liefhebberij. Van die kleine rasknijne. Van die lievekes. (Waorom vinne me alles wà klein is touwes LIEF?) Hij aar d’r zelvers nen soortement ,,knijneflet” vor gebouwd. Om de boveste kooikes te bereike, moes ie zelvers op ’n trapke gaon staon. Tijdes d’n oorlog wieren ‘r tentoonstellienge g’houwe mee zukke knijntjes. Wel in ’n vor zówà ongepast gebouw, nl. de synagoge in Barge. In 1944 sloeg het dievegilde toe. M’n broer kwam op nen morgen naor z’n knijntjes kijke en van alle kooikes stonge de durkes ope. En de knijntjes?; ammel foetsie. Dees knijntjes ware nie om op t’ete, mar dà’s messchient toch wel gebeurd.
Het nieuwe woord
Bekaant alle staarevelienge motte 'n grwoot djeel van d'r leeve waareke vur de kost. Daordur zèèn d'r netuurlek jeel veul veraole oover waareke ontstaon. Oew meense aon waarek kwaame. Wa fur kerwaaje ze moesse doen. Wa t'r op 't waarek allemaol gebeurde aon verveelende dienge of aon leutige vurvalle. Wa fur baos z'adde. Wa fur funksie. Welleke proomoosie ge mokte of welleke bevorderieng oew dur de neus geboord wier. Oeveul belangstellieng da ge kreeg a ge ziek wier. Of ge swèèle ontslooge wier en waorom. Oeveul baone da ge gad ed. Op welleke leeftèèd ge meej pesjoen gegaon zèèd en gao zoow mar dur. En omda waareke vur de mjeeste meense zoow belangrèèk was, zèèn d'r ok veul spreekwoorde en zegswèèze meej 'waareke' gekomme. Van 'van waareke gaode nie dwood, wur' tot 'waareke ... daor gao d't beste pèèrd nog van kepot'.
Enfin, u heeft het al lang gemerkt, natuurlijk. Het nieuwe woord is ... waareke.
Ik ben weer razend benieuwd naar uw verhalen en met mij heel veel lezers, dat kan ik u verzekeren. Uw verhalen en bevindingen zijn van harte welkom tot en met dinsdag 5 januari 2021. Ook als u nog nooit hebt gereageerd op deze rubriek, is uw schrijfsel bijzonder welkom. Voor alles is immers een eerste keer!
Volgende week gaan we eerst nog even verder over ke(r)nèène. U heeft de verhalen van de neven Ad en Peter Borremans immers nog tegoed. Ik wens u alvast een vrolijke jaarwisseling en een zalig en gelukkig 2021 toe.