Aktolle en toppere

04-11-2020

Baomes (het woord van de vorige keer).

Eerst laten we Henk van Aert uit Halsteren aan het woord. 'Eigetlijk duurt d’n baomes mar een dag, nl. 1 oktober. Op die dag wor deur kattelieken in ’n Mis d’n Heilige Bavo van Gent herdocht. (Baomes is dus eigetlijk Bavomis/Baafmis.) Mar zoas mee veul heilige emme ze in ’t verleje nog wad andere dienge d’rom ,,gebreje”. Zo wier baomes ok d’n naom vor ’t naojaor of herfst. Rond dees tijd ziedde de blaore van de loofbome gaon verkleure. Alhoewel dees jaor wà minder, veul blaore zijn nog arstikke groen. Veul straffe wind mee windstote en bakke mee regen emme wel al g’had.

Baomestijd, drukke tijd ’t Is ok d’n tijd van de buukenotjes. Vlak bij ons thuis stongt ‘r aon d’n Toolseweg ’n reike dikke buukebome; nog uit d’n tijd van Nepoleon. In m’n jonge jaore konde daor nog op oew gemakske buukenotjes raope zonder overreje te worre, zo weinig zwaor verkeer kwam d’r over dieje weg. De buukenotjes wiere dan thuis op de plattebuis (Leuvense kachel) gepoft.

Mee de buukenotjes kwamen ok de vienke. En wà prebeerde me?, ok al moch ’t nie …die vienke vange! Daor are me spesjaole klemme vor. Klemme van dik koperdraod mar nie zo dad ’n vienk dood gieng as de klem afsloog. Neie, want zo’n vienk waar geld waerd. Ze wiere verkocht op de Vogeltjesmart in d’n Anvers. Dà ,,vienke” waar wel ’n bietje spanned. ’t Waar verboje en d’r waar altij ’n pliesie die kwam kontrelere. Ge moes ok nie allenig oew klemmen in d’n gaoten houwe mar g’aar ok iemes op d’n uitkijk nodig.

Baomestijd: suukerpeeë ritsele. Daor waar nen stok vor nodig mee aon een end ne flienke uitstekede spieker. En ast ‘r dan nen “trein” (kar met twee delen) mee suukerpeeë uit d’n polder naor ’t Vogelzang kwam, wieren aon d’n kant die d’n menner nie goed kon zien wà peeë geritseld. Zo, de knijnen en de geit krege dan ’n traktaosie. Nou ‘k dì intik, denk ‘k dà die menner dà eigetlijk wel wies dà me dà deje. Ie aar ’t as kulleke zelvers ook wel gedaon, denk.

En dan waar d’r nog ’t baomeskatje. Katjes die gebore wiere tijdes d’n baomes ware dikkels nie zo florresant. Anders gezeed: ze zagen ‘r nie uit! Sommigte vruìllie wieren ok wel ’s baomeskatje genoemd. Mar dà moeste mar nie laoten hore as z’in de buurt ware!'

En dan is Ad Borremans aan de beurt.

Artsoep

'Jao wur t's wir zoow wijd, de baomestijd ies wir aongebrooke. Iek kijk er eigeluk elluk jaor wir nor uit, tenminste de leste jaore, zoow laank dak meej pesjoen zen dan. Want agge buite mot waareke ien d'n baomestijd ies da nie altij 'n pretje. Maor nou kan iek er wel lekker van geniete. Want ast unne schwoone baomesdag ies en ge kunt gaon kuiere, ies da artstikke lekker en toch zeeker agge d'r ’n bos lwoopt. Ge ziet dan van alles en ge kikt oew wooge uit. Op dees moment ziede ooveral paddestoele staon ien vuul tefrente vurreme, d’n jeene ies al schwooner as d’n aandere. En de bwoome emme ok vuul schwoons te twoone. Ge ziet wel veftug tiente groen en bruin, mar ge mot nie aljeen nor boove kijke want op de grond zen d’r ok tefrente tiente bruin, mar da kan ok wel ‘ondestront of pèèrdesjit zijn. Waor dak ok altij nor uitkijk ien d’n baomestijd ies ’t eete, want daor kan iek ok blij van worre. Wa dienkte van ’n lekker stukske bloedwörst op oew börd of ’n lekker börd meej peejstaamp, meej spek en juin dur ien. Mar ’t mjeeste kijk iek altij uit nor ’n börd artsoep. Da vien iek wel zoow lekker. Agge die zelluf tuis mokt, bedoel iek dan eej. Dan gaot ter van alles ien, van arte, knolselder, peeje en netuurluk ’n vaarekespwoot, mar gin rwookwörst, want das vloeke ien de kerruk vien iek. Agge dan d’n artsoep gaot eete d’n twidde dag, want dan ies die jeelemaol op z’n lekkerst. Zoow ’n vol börd vur oewe neus meej ’n stuk vaarekespwoot dur ien, waor dagge lekker aon kunt kluive, ’t waoter lwoopt nouw al uit munne mond. Oos vaader zeej altij, agge goed artsoep geete et, mot de eigeluk ien bad want dan plakke oew viengers aan mekaore. Ties meschien nie goed volgus de voedingdeskundige, maor wel artstikke lekker. Laot d’n baomes mar komme meej z’n guur weer, zouw iek zegge.'

Peter Borremans: Baomes is herfst. Afkomstig van Bavomis, naar aanleiding van het feest van St. Bavo op 1 oktober. In de herfst is het meestal regenachtig en winderig. Dan spreekt men van baomesweer.

’n Baomeskatje is een katje dat in het najaar is geboren en dat je dus maar beter niet kunt houden. ’n Baomeskatje of assiedelleke kan ook betekenen: iemand die erg mager en verwaarloosd is. (Volgens Jos Swanenberg is een assiedel een vies vrouwtje).

Volgende week gaan we weer vrolijk verder met de andere reacties die zijn binnengekomen op het woord 'baomes'.

Het nieuwe woord

'n Kinderspelleke da d'ok bij de baomes woort: ... aktolle en toppere. 't Jin is vur jonges en 't aander vur meskes. Wie weet (het liefst in dialect) meer te vertellen over dit kinderspel? Uw reactie is van harte welkom tot en met dinsdag 10 november 2020 bij: luysterburg01@ziggo.nl