Nummer 100

Het nieuwe woord

Deeze kjeer begin ik meej 't nuuwe woord en da d'ed 'n goeje reeje. 't Veraol da ge nouw aon 't leeze bent is naomelek de neegenenneegetegste afleeverieng van dees rebriekske. Kommede week wor 't dus nummer onderd en da was 't nummer da vroeger bij oons tuis op 'n bepaolde deur stong. Bij oons was daor naomelek gin artje n'uitgezaogd, mar de sèèfers 1-0-0. Dan konde daor durenne kèèke of ge oew bodschap kon doen of da ge nog effekes moes waachte.


Wilt u (liefst in dialect) uw verhaal kwijt over nummer 100, dan krijgt u daar tot uiterlijk dinsdag 13 oktober 2020 de gelegenheid voor. Het adres is: luysterburg01@ziggo.nl, maar dat wist u natuurlijk al lang.

Diejelekt (het woord van de vorige keer)

Henk van Aert schrijft: 'Diejelekt is nie g’lijk aon dieje lekt. Dieje lekt zedde bv. à ge wul zegge: D’n dieje lekt spreked op z’n vaoder. Mar wà’k nou ingetikt em is wel diejelekt. Waormee m’n diejelekt praote (en denke?) begon, wit ‘k nie. Nen broer va mijn ee wel ‘r ’s gezeed dà’k ’t woord zout gebruìkte toen ‘k vor ’t eest sneeuwvlokke zag. Mar zout waar vastezeker nie ’t eeste woord dad over m’n lippen is gekomme. As kleine kul houwde dà nie zo bij, ee. Wà’k wel, veul laoter, gesnapt em, is: ons moeder gebruìkte wel andere uitspraoke as ons vaoder. Bv. ’t Standaardnederlands trots wier deur ons moeder uitgesproken as [gròòtsech], onderwijl ons vaoder [grotsech] zee. Ons moeder aar ok van die vaste uitdruksels, bv. vor ’n bepaold type vruimmes zee ze dà dà ’n ouwe reut waar. Ons moeder kon ok goed zienge en dà dee z’ok in diejelekt. ‘k Von dà altij meraokels, mar wà nou zo jammer is: de liekes zijn noot opgenome, en ‘k em ‘r gineen van onthouwe. Ge zul gesnapt emme dà’k m’n eeste kinderjaore meestetije diejelekt hoorde en zelvers sprook. En omdà m’n moeder van Wouw waar en ons vaoder van d’n Ouwemeule is dà diejelekt wel ’n mengelmoeske geworre, denkt ok nie? En toen kwam de kak- en laogereschool. Sœur Marie Martini van ’t H. Hart sprook nie as ons moeder. Dà waar efkes vremd. Mar g’lukkig waar ‘t ’n aorige sur en van heur za’k wel ,,goeje” Nederlanse woorden mee gekregen emme. Ok al wit ‘k dà nie ech mir. Van Juffr. Touw op de H. Hadrianusschool wit ik dà nog wel. In d’eeste klas stong op ’n zwaor stetief ’n groot börd. Bovenin dà börd ‘n schilderstuk en d’ronder kleinere geschilderde plaotjes, mee daor wir onder ne spieker. Aon ielke spieker ok ’n plaotje, mar dan mee letters. Volges Juffr. Touw ware dà Nederlandse woorden. En die gieng ze stuk vor stuk voorleze. En wij, de leerlienge, moesse heur dan ,,naobrulle”. Zo begon de opgelege kennis van de Nederlanse taol vor ons. En hoe wijer me in de H. Hadrianusschool kwame, wier ons diejelektgebruik almar meer verboje. Mar ons femilie waar nogal hecht, dus as me bij mekaore ware, sproke me lekker ons diejelekt. Ik zeg ,,ons”, omdà me ok nog ’n soortement femiliediejelekt ‘r opnao hielde. Mar daorvan gif ik mar gin vorbeelde! En nou ’n grote sprong: toen’k meeg’holpen aar om heemkundekrieng ,,Halchterth” op te richte, von ‘k dat ‘r ok ne Warkgroep Diejelekt bijhoorde. ‘k Meug wel zegge dà Geert Brusselaars ,,’t vuurke ed aongestoke” en Frans Verschuren ons ,,op ’t perdje ee gezet”. Frans Verschuren wier uitgenodigd om ’n lezieng t’houwe over Diejelekt. Nao afloop d’rvan wier spontaon d’n ,,Werkgroep Dialect” van heemkundekrieng ,,Halchterth” opgericht, want onder d’aonweziege waren ‘r flienk wà die daor wel vor voelde. D’n warkgroep is jaorelank zowà maondelijks bij mekaor gekomme. Alles wier opgenome, eest op kesettebandjes en laoter op d’n laptop. Nao ruim 10 jaor vonne me dat ‘r toch mar ’s wà in boekvörm uitgegeve moes worre. ’t Bestuur gieng akkoord mee ’t laote verschijne van twee boeke. In 2010 ’n Jaorboek Grammaotika en in 2011 ’n Woordeboek as Jaorboek. De warkgroep is daornao nog ’n tedje op hullie eige deurgegaon en de diejelektschat bleef almar groter worre. Mar op ’n gegeve mement kwam ‘r de gedacht om ’n groter pebliek aon te trekke. ’t Waar de geboorte van ‘t ,,Diejelect Kefee”. En dà Kefee ed aorig wà stamgaste gekrege venuit d’hele kontreie. Mar deur COVID-19 moes ’t Kefee sluite. Wààà sonde !!!'


'Netjes Nederlands praten en schrijven'


Peter Borremans is een oud-leerling van me en van lieverlee grijpt hij de gelegenheid aan om daaraan wat herinneringen op te halen. Hier zijn er een paar. 'Dialect is m'n moedertaal, daarna werd het Nederlands. Dialect is bijna Nederlands, je kunt het spreken en zingen. De logopedie heeft dat niet graag. Van meneer Luysterburg kreeg ik vroeger nog spraaklessen. Van die meneer Luysterburg van d'n Ouwe Tol moesten wij vroeger in de klas netjes Nederlands praten en schrijven (lagere school Nieuweweg) en diezelfde meneer Luysterburg is in 2020 het dialect aan het promoten.'

En hij vervolgt: 'Ik zie je oud-leerling en nu gemeentewoordvoerder Jan Prop al in het openbaar dialect praten. Dat mag volgens de gemeentewet niet!'