Dialect: Footoos 2

Footoos (het woord van de vorige keer) 

Nadat we de leuke en zeer lezenswaardige verhalen vorige week van onze Ostrechtse dames netjes hebben laten voorgaan zijn nu de Woogeraajse maanskèèrels aan de beurt. We beginnen met Ad Borremans:

Bewaore

Fotoows maoke em ik zelluf nwooit vuul gedaon en nouw eigeluk nog nie, al ies da makkeluk mee oew tillefoon. Op vuul plakke zie de meesse staon meej d’r gsm om alles en iederjeen op de fotoow te zette, te pas en te onpas. Oos vrouw die mokt ok best wel vuul fotoows, vural amme op vekaassie zen, de leste paor jaor ok met d’r tillefoon. Mar iek mot jeerluk zegge da’k de echte fotoows van ’n fotoowtoestel toch mjeer wèèrde vin emme, agge die nog ies ien oew aande kunt pakke of dasse ien ’n fotoowalbuum ziette. Agge die dan nog ies durblaojert komme ok de erienerienge wur trug nor boove, van ’t geen dat d’r toen gebeurde. Iederjeen et toch nog wel fotoows van d’r jeugd van oew eige of van oew femiellie. Wij bewaore ok wel vuul fotoows mot iek zegge en da’s altij makkeluk agge soms ’n discuussie et van wanjeer was da of wa vur uis stieng daor toen, dan kunde trug kijke en zien wie datter gelijk oj. Ties mar goed datter vuul fotoows bewaord zen gebleeve van vroeger aanders ojje wij nouw ok die plotjesboeke van de Jumbo nie gat, en wij doen daor dan ok fanetiek aon meej om dieje boek vol te krijge. Mar ak trug dink aon de tijd damme nog fotoowtoestelle ojje meej rollekes, was da toch altij spannend, agge da rolleke dan wegbrocht nor de fotoowgraof ier op Wôôgeraaje. Da was bij fotoow van Veen, mjeestal stieng dan z’n vrouw aachter de twoog, die da rolleke aan noom, en die was van buitelaanse komaf en sprook goed Ollaands, mot iek zegge, mar ’n bietje gebrooke, ze zeej dan volgende week woensdag komen de fotoows klaar en asse dan klaorgekomme waore konde pas zien of dasse ze goed geluukt waore. Mar iek eb m’n eige nouw vurgenoome, da’k ok wa mjeer fotoows gon maoke as we weg zen, meej z’n twije oos vrouw en iekke, want nouw iest net of dasse d’r nie bij is, want ze staot bekaast nergus op, aljeen mar fotoows van mijn, da kan netuurluk nie. Mar gelukkig emme wij de fotoows nog, za’k mar zegge.

Aftrekke

Peter Borremans heeft in het Berregs woordenboek gevonden, dat aftrekke (trok af, èd afgetrokke) betekent: fotograferen. Enkele weken geleden zijn onze trouwe lezers dat al tegengekomen in de quizvraag: Zal iek jouw ies trekke? Hij heeft zelfs in een oude aflevering van Witte nog? (een dialectrubriek van Hans Heestermans destijds in de krant) een verhaal aangetroffen over een 90-jarige vrouw, die trots vertelde dat ze door meneer kapelaan was afgetrokke. Hans vertelt erbij dat aftrekken het ouderwetse woord is voor afbeelden, natekenen.

In mijn boek ‘t Kom d’ammel goed heeft Peter hierover zelfs een hele tekst gevonden: ‘Bij oons ie ‘t jeel normaol, da d’iemand aon oew vraogt: ‘Zal ik jouw ‘s trekke?’ Da d’is dan gin onjeerbaor vurstel, or. Dan wul tie perswoon gewoon ‘n footoow van oe maoke. Zörreg t’r dan wel vur da ge nie saome meej oew schatje getrokke wordt, want ‘saome n’op ‘n prentje breng te liefde aon ‘n endje’.

Maar Peter zou Peter niet zijn als hij niet nog veel meer over dit onderwerp wist te vermelden. Uiteraard begint hij met de vertaling van Footoos in het Standaardnederlands: foto’s. Hij wijst er meteen ook op dat het Putse woord fottoow is.

Wij kennen allemaal het gezegde: Schoenmaker blijf bij je leest. Peter kent hierop een variant: Fotegraaf ou d’oe bij j’oe foto’s.

Ook in Halsteren spreekt men van foto’s trekke. Een paar voorbeelden: Trek ‘s ‘n foto van ons, à ge wult. Ik laot ‘n foto van m’neige trekke.

Over zichzelf vertelt Peter: ‘Ik heb vroeger weleens foto’s zelf gemaakt, maar het is nooit mijn hobby geworden. M’n buurman in de Raadhuisstraat had vroeger een donkere kamer om foto’s te ontwikkelen.

Bij Foto Van Veen, later bij Humphrey Hekhuizen, liet ik mijn pasfoto’s maken in Hoogerheide.

Natuurlijk heb ik foto’s waar ik zelf op sta. Soms bezoek ik een fototentoonstelling. Mijn laatste foto is op het werk gemaakt (WVS). Ik won namelijk een prijsvraag.

Van mij zijn ook röntgenfoto’s gemaakt.’

Peter heeft in het boek Streek & Taol Oost-Brabant (een van de vele prachtige boeken van Cor Swanenberg) nog een leuk fragment gevonden: Ik maag van ons moeder nie op de foto, omdè’k veuls te dik ben ... Want dan kan d’n album nie mer dicht.

Nou vooruit, nog eentje dan uit hetzelfde boek: Recht vur z’n raap vroeg de schilder òn z’n poozerend lastig model: ‘Wè wilde nou ... ‘n petrèt van oew èige of ‘n schilderij van men?’ 

We eindigen deze keer met een fragmentje uit Brabants Mooiste Woord (van Wim Daniëls): Zwetsbuukske, zwetsmepke: Klein formaat fotoalbum waarin oma’s vooral veel foto’s van hun kleinkinderen hebben zitten. Al kennen we dit woord in West-Brabant niet, we herkennen het vast en zeker.

Tot volgende week!