Jan Luysterburg
Jan Luysterburg

Dialect: Winne/verliere

Algemeen

 Eete (het woord van de vorige keer)

Gewoontegetrouw beginnen we weer met de reactie van Yvonne Rijk uit Ossendrecht, want daar zijn veel van onze lezers razend nieuwsgierig naar:

‘Het woord “eete” roept ook weer veel herinneringen op.

Tegenwoordig is er zoveel keus om te eten.

Vroeger was het bij ons thuis “smiedags waarm eete en saoves brwood.’” Dat warm eten was dan “petaate, mjeestal gekookt sewijle gebakke, mej groentes uit de nof en un stukske vljees er baaij.”

“Sewijle was er soep veuraf en naor de petaate karnemelksepap oef rèèstepap mej strwoop.”

Als ik het niet lustte werd er echt niet wat anders gekookt. Mijn moeder zei altijd: “Agget nie luust, dan legde oewe kop der mar baaj.”

Om 12.00 uur luidt er nog steeds het Angelusklokje. Dat stamt uit vroegere tijden.

Als het Angelusklokje luidde dan wisten de landarbeiders “dagget tijd was oem durre schoofzak te pakke en te gaon eete.”

Ze hadden dus geen horloge nodig, want om 18.00 uur luidde het weer.

Er was een tijd dinsdags markt in Ossendrecht. Er stonden op zijn hoogtepunt vier kramen, maar toch.

Er was in die tijd iemand uit de buurt, die altijd “oep ut martje stong.” De meeste Ossendrechtenaren weten wel wie ik bedoel. We noemden hem “De martmjeester, ut was nun goeie veent.”

Op de markt stond ook iedere week een viskraam. De man van de viskraam zette altijd een schaaltje met gebakken kibbeling op de toonbank om te laten proeven. “De martmjeester stieng mjeestal te buurte mej de viesboer.” Als er dan kleine kinderen aan de kraam kwamen pakte hij zo een stukje kibbeling van de schaal en stopte het de kinderen in de mond. Hij zei er altijd bij: “Kom ier dan zak oew wer ies vwoojere.”

Ja er waren verschillende woorden voor “eete.” “Oos buurvrouw riep altij naor durre veent attie ien de nof beezig was: “Komde gij frèète?”

En ik herinner me ook nog dat er op sommige plaatsen bordjes hingen met de tekst: “verboden meegebrachte spijzen te nuttigen.”

Dit zullen onze lezers weer met veel genoegen lezen, Yvonne. En ook zij zullen hierbij weer de nodige herinneringen krijgen, fijne en minder fijne. Hartelijk bedankt weer!

 Kip met patat

Peter Borremans uit Hoogerheide heeft ook weer uitgebreid gereageerd. We pakken hieruit de voornaamste wetenswaardigheden:

‘Eete betekent eten. Voorbeelden: IJ it jist z’n vljees en dan pas z’n erpels. IJ it jeete soep en kouw spek. Edde gij al geete? It oew börd nouw ‘s leeg.

In het boek Zegswijzen in het Zuidkwartier heeft Peter de volgende spreuken gevonden:

Ge meu wel alles eete, mar nie alles weete. Eete n’as ‘n aajspaojer. Ge meu wel op ‘n aander onger krèège, agge mar tuis komt eete. Jist eete, zegge z’in Woosterout.

Als Peter in het Nederlands woordenboek kijkt, ziet hij:

Eten (at, heeft gegeten): via je mond voedsel tot je nemen. Bijvoorbeeld: Wij eten vanavond kip met patat. ( Maar wij Brabanders eten geen patat, hè Peter, wij eten friet).

Eten kan ook betekenen: voedsel. Bijvoorbeeld: spaghetti is mijn favoriete eten.

Verouderd: Na den eten - Na het middagmaal.

Een etentje is een enigszins feestelijke gezamenlijke maaltijd.

Een eter is iemand die eet of iemand die komt eten.

Ook in het Halsters woordenboek heeft Peter veel informatie gevonden:

Eten - itte - g’ete.

Dad it gin brood (Dat kost je niets).

Wad ete me? Het antwoord was vaak: Usse, mee oew neus d’rtusse. Ook wel: Wa de pot schaft. Of: Stront mee stripkes. Met andere woorden: Wees niet zo nieuwsgierig.

Gullie it d’ore van m’nne kop (Jullie eten zo ontzettend veel).

Veel eten: veel verzetten (Wegstouwen). Die ee nie vor niks zo’n groot lichaam, heb je die wel eens zien eten? Die kan veel verzetten, hoor.

Eten: schafte, schafte, geschaft.

Eten: Frete, frat, gefrete. Wad nen boer nie kent, da frit ie nie.

Peter heeft nog veel meer gevonden, maar daarover hebben we het volgende week.

 Het nieuwe woord

Volleges mèèn zit ‘r in iedere meens wel ‘t verlange om te winne en nie te verliere. Mar ge kun netuurlek op veul verschillende meniere winne of verliere. Daorom zèèn ik ‘s nuuwsgiereg waor jöllie aon denke bij de woorde winne en verliere. ‘t Mag leuteg zèèn, mar ‘t mag ok grust verdrieteg zèèn, or.

Uw reacties op winne/verliere zijn tot en met dinsdag 5 april 2022 van harte welkom op het bekende adres: luysterburg01@ziggo.nl en u zult er weer veel mensen een genoegen mee doen.

Tot volgende week!