Jan Luysterburg
Jan Luysterburg Foto: Bep Tielemans

Brwood 2

Algemeen

U heeft natuurlijk nog de bijdragen van Ad Borremans en Peter Borremans tegoed.

Ad Borremans geeft in zijn stevig gekruide verhaal weer ongezouten zijn mening:

Kedetjes

Brwood edde netuurluk ien vuul tefrente soorte, en ’t jeen ies lekkerder as ’t aander. Zelluf em iek ’t liefst taroowbrwood en da eette wij dan ok de mjeeste tijd, bij oos tuis. Bij oos tuis vroeger oje wij wel ies tefrente soorte brwood en da loog dan aon d’n bakker, die aon uis kwam. Want da waere d’r wel dreej , die aon de deur kwaame. Ge oj Jakke van Pul uit Woosdrecht en Pietje Michielse en Foos van Koo den Bakker. Van den jeene was ’t wiet brwood ’t lekkerste en van d’n aandere wir ’t taroow brwood, vuul verschil was er toen ok nog nie te krijge buite wiet en bruin, was er ok nog regeeriengsbrwood, da zoot daor tussenien. Die manne kwaome al jaore aon de deur, en eigeluk was da nie nwoodig netuurluk, dreej bakkers. Mar om teege die manne te zegge da ze nie mjeer moesse komme, da kon oos moeder nie, dus bleeve ze komme. 

Iek weet wel datter jeene bakker bij was waor ’t brwood nie zoow goed was en die noemde wij de kenijnebakker. Want zijn bwrood gieng bij oos altij gelijk nor de kenijne toow, die bij oos op de waaref zoote, en die vonne da wel lekker volgus mijn. Wa da ok lekker ies, om nie altij botteramme te motte n’eete , ies afwiesele en ok ies wa d’aanders te probeere. Zoow vien iek ’t ok lekker om kedetjes t’eete aaf en toow, of krentebwrood. 

Op vekaasie em iek da ok ies meegemokt, datter iemand was die bij ’t ontbijt ient ootel ’s morgus stieng te klaoge bij ’t buffet. Want d’r looge aljeen mar wiette en bruine botterhamme en ij luste gin brwood, zeettie. D’r wier iemand bij geroope van ’t ootel, d’n mennesjer, woorde dieje mees aon , en nor wa bakkeleije, kwam t’r toch ’n oplossing waor da dieje mees tevreeje meej kon zijn. De mennesjer oj gezeed teege ‘m dattie ien plak van brwood ok wel kedetjes zouw kunne krijge. Jao, zee dieje mees, das jeel goed, want brwood lus iek echt nie, mar kedetjes vien iek jeel lekker. Oew dwars kunde zijn, zouw iek dinke.

Pielekes

Weet u nog dat ik de nodige twijfels had of Peter Borremans wel gelijk had toen hij beweerde dat het Limburgse woord pielekes betekent: paaltjes (langs de weg)? In mijn dikke woordenboeken van Maastricht en Valkenburg kon ik dat immers niet terugvinden. Nou, dat zat Peter natuurlijk niet lekker. Hij kwam dan ook zwart op wit met een bewijs. In een Holland Party Quiz was het antwoord op de vraag: Wat betekent het Limburgse woord pielekes? ... inderdaad: Paaltjes (langs de weg). Sorry Peter, ik zal niet meer aan je woorden twijfelen. 

Brwood

En dan nu wat Peter zoal weet te vertellen in verband met het woord brwood.

Brwood betekent brood. Het meervoud is brwooje.

Brood betekent: 1. Deeg dat is gebakken. 2. Stuk van dit gebakken deeg in een bepaalde vorm. 3. Voedsel (dagelijks). 4. Levensonderhoud.

Broodje betekent klein brood, zoals een bolletje of een puntje.

In Bergen op Zoom kent men het gezegde: IJ is wel bij ‘t bròòdjes bakke, mar nie bij ‘t kore n’akke. (Hij wil wel mee profiteren, maar er niets voor doen).

In Halsteren kent men nog andere zegswijzen met het woord brood erin. Da kredde nog wel ‘s op oew brood. (Letterlijk: Dat krijg je nog wel eens op je brood. Dat zul je nog vaak te horen krijgen). Da frit gin brood (Het kost niets als je dit bewaart). Mar d’r mot wel brood op de plank komme (We moeten wel de kost verdienen / werk hebben). Voor broodbeleg gebruikt men daar het woord toespijs. En voor broodje kent men er de woorden broojke, kedetje en pisteleke. ‘n Broojke kaes is een broodje kaas. Als iemand broodmager is zegt men: Ge kunt ‘m deur ‘n lampeglas trekke.

Een boterham is in Halsteren ‘n botram, ‘n botteram of ‘n sneej brood. Bijvoorbeeld: Mee ‘n sneej brood in z’n knuist kwamt ie aon de deur (Met een boterham in zijn vuist kwam hij aan de deur). Daor eet ie ne goeje botteram aon (Dat levert hem genoeg geld op).

Peter heeft geconstateerd, dat het woord brood al in de Bijbel voorkomt. Ook in namen: kunstenaar Herman Brood en voetbaltrainer Ruud Brood.

Over zichzelf zegt Peter: Ik eet brintapap en boterhammen van tarwebrood van bakkerij Wilbrink. Op de lts in Ossendrecht kreeg ik handvaardigheid bakken van meneer Melsen. Daarin gaven in mijn tijd ook wijlen meneer Van Kaam en wijlen meneer Schoenmakers les. Het was koeken bakken in plaats van brood bakken. Je zag in het lokaal wel machines staan om brood mee te bakken. Ik ben een oud-klasgenoot van Anton Nelen, zoon van wijlen bakker Nelen uit Huijbergen. Vroeger had de familie Michielsen-Bolders een bakkerij in de Raadhuisstraat. Dat was voor mijn tijd. Wijlen mijn ouders kochten vroeger brood bij wijlen Willem Michielsen van de Nederheide. Tot zover!