Dialect: Miljeuj in gevaor

 Miljeuj (het woord van de vorige keer)

Peter Borremans was volgens mij een beetje teleurgesteld. Hij had namelijk geconstateerd, dat het woord ‘miljeuj’ niet wordt vermeld in het boek ‘Dialecten van het Zuidkwartier’.  Dat betekent voor hem, dat hij in elk geval in dat boek verder niets te zoeken heeft. En dat is nou juist wat hij zo graag doet. Hij reageert dan ook een beetje kribbig: ‘Hij, van d’n Ouwe Tol, heeft weer een woord dat niet in het woordenboek van het Zuidkwartier staat.’ Dat wil overigens niet zeggen dat hij het hierbij laat. Integendeel, Peter beschrijft weer uitgebreid wat hij in andere boeken heeft gevonden.

Zoals gewoonlijk geeft hij eerst de betekenis van het woord in het Standaardnederlands: milieu. En van dat woord geeft hij drie definities: 1. omgeving waarin men leeft, sociale kring waarin men thuishoort, verkeert of is opgegroeid. 2. de levensomstandigheden die de ontwikkeling van het individu beïnvloeden. 3. levenssfeer (atmosfeer, water en landschap) met betrekking tot de kwaliteit, de invloed van cultuur en techniek.

Peter geeft een aantal voorbeelden: Hij is opgegroeid in een beschermd milieu. Hij is bekend in het milieu (in de onderwereld). 

Hij bevuilde zijn eigen nest (Hij vertelde kwade dingen over zijn eigen familie). In dit verband noemt Peter de zeispreuk: ‘Mee vuil water kunde ok blusse’, zee Janse, ‘A ge d’r mar genog van et.’

In het boek ‘Onder ons gezegd ... in Brabant’ komt Peter een uitspraak tegen van Johan Verschuuren (kent u hem nog?), die vertelt over de lezingen die hij houdt. ‘Mar op die lezinge kom ik wèl ‘s van die milieu-mense tege die zò anti-stront zen. Ik zeg dan dik dè wij van dieje stront moete eete. En as zij dan zegge dè ‘t stinkt, zeg ik: ‘Lòt irlek bliejve; hedde wèl ‘s oit vliejge op ‘ne zak kunstmès zien zitte!?’

Genoeg over anderen. We gaan naar Peter zelf. Hij vertelt: ‘Ik ben opgegroeid in een beschermd milieu. Ik werk in een sociale werkplaats. In en buiten het dorp wordt er op me gelet. Ik zorg voor huis en tuin. Afval houd ik gescheiden. Verder houd ik me buiten zoveel mogelijk aan de regels.’

Peter maakt zich zorgen over het milieu: ‘In de verte zien we de industrie van Antwerpen, dus laten we a.u.b. de Brabantse Wal behouden. Wij hebben gelukkig natuur- en milieuorganisaties in de gemeente Woensdrecht.’  

Nou Peter, we hebben je door je mooie bijdrage weer een beetje beter leren kennen en begrijpen.
Hartelijk dank daarvoor!

Miljeuj in gevaor

Snapte gullie nouw, da t’r nog steeds meense zèèn die denke da d’t kliemaot nie aon ‘t veraandere n’is? Die denke datte opwaareming van de aorde mar ‘n verzinsel is van die eeuwege miljeuj-fannetiekelinge? ‘t Zèèn dezellefde meense die ok denke da corona mar ‘n griepke n’is en da ge oew èège nie mot laote n’inènte omda ge dan vergif in oew lèèf kregt, waor ge laoter kaanker van kregt of miskraome. Zouwe ze da nog steeds gelwoove, of zouwe ze swèèle zoow èègewèès zèèn da z’t nie toe wulle geeve?

‘t Is nwoodeg da we oons miljeuj jeel goed gaon beschaareme. De vraog is aljeen: oe? Want da’s nie zoow makkelek. Nim nouw bevobbeld oonze veejstaopel. Die mot veul klèèner worre vanweege de CO2-uitstwoot van al die bjeeste en vanweege de kaans op besmetteleke ziektes die ok op meense oover kunne sprienge. Allemaol waor, or, mar d’r is op de weereld ok voedseltekört. En de Neederlaanse boere zèèn toevalleg jeel goed in effiesjent voedsel prooduuseere. As oonze boere minder veej gaon ouwe, dan gaon boere in ‘t buitelaand da van zullie ooverneeme. Mar die kunne da nie zoow goed, meej ‘t gevolleg, datte CO2-uitstwoot aljeen mar grwooter wordt. 

We motte minder vljees eete en minder dierlek voedsel. Da betjeekent, da we mjeer op plantaordeg voedsel oover motte schaokele. Mar soojabwoone meuge me nie gebruike as vljeesvervangers en ok palmoolie meuge me nie gebruike. Want vur sooja en vur palmbwoome wor oerwoud gekapt of afgebraand. Daormeej worre de longe van de weereld vernietegd! Wa meuge we dan nog wel eete?! Iederjeen, mar vural ouwere meense, mot voldoende prooteejiene binne krèège. En waor zitte die in? In aajers, vljees, vljeesvervangers, bwoone en noote. Dus in de proodukte die me èègelek nie mir meuge n’eete!

Om nog ‘s op de veejtjeelt trug te komme. Weereldwèèd stao d’oons laand d’r om bekend, da wij zoow goed zèèn in veejtjeelt. Bij oons is de weetenschap en de kennes op da gebied vedder as waor ok. As oonze boere d’rmeej uit motte scheeje, dan gao d’ok al die kennes verloore. Om nog mar te zwèège oover de eekenoomiese gevollege. Oonze eksport bestao vur ‘n belangrèèk djeel uit laandbouwpredukte. Oons nasjenaol inkomme zal dus ‘n flienke knaauw krèège as oonze boere d’rmeej stoppe. Nog afgezien van alle neegetieve eemoosies die daormeej gepaord gaon. Van ginneraosie op ginneraosie emme die meense dees vak uitge-oefed. Daormeej stoppe, da doe zjeer.

Ge zie wel, beste meense, datte beschaarming van ‘t miljeuj nie zoow makkelek is!