Dialect: Spullegoed (2)

 Zoals ik u vorige week beloofde is hier een tweede gedicht van Frans Nefs over spullegoed. Frans weet altijd met simpele woorden in zijn eigen (H)alterse dialect zo veel te zeggen en vooral zoveel gevoel op te wekken. Leest u maar.

 Balleke kepot; klupke te niet

’n Balleke aarde zomar nie,

dà koste vus te duur,

en à g’ ’t aar, 

waarde de man,

dan kond’ op aovetuur.

Ge gieng de straot op 

mee oew bal 

en keek grots in ’t rond;

hier en daor en overal

of ge wà vriende vond.

Dan wiert ’r afgetrapt. 

Wie spult ’r dan mee wie?

Mar gij waar altij dan de baos; 

gij hoefde dà dan nie.

Ge waart d’n Bruus

of Toontje de Weert

of de lange Peer Mouwe.

Ge spulde dan in Altere één.

Ge waar nie mir om t’ houwe.

De jasse ware de koolpaole,

waor ginne lat op lee.

Dà gaf wel’s onenigheid

as iemand: ,,Over’’, zee.

Afgesproke wiert’r dan: 

“Drie keer korner is pinantie”.

Me spulde mee ’n vliegede kiep,

en liet ie ’m deur, dan ’zat ie’.

Mar as ’t noodlot toesloog,

swijle mee ’n vust’ hard schot.

waar nie alleen ’t balleke, 

mar ok de kluppe wir kepot.

 Ook Yvonne Rijk wist ons weer te verblijden met herinneringen aan haar jeugd.

“Speule deejde mej speulgoed.”

En “da speulgoed” was vroeger heel wat anders dan tegenwoordig.

Nu zitten de kinderen van kleins af met een i-pad, een i-phone of een computer.

Tussendoor willen ze misschien ook nog tv kijken en op aandringen van vader of moeder een enkel keertje “buite speule.”

Vroeger deden we niet veel anders dan “buite speule.” We speelden: “wegkruiperke, takkerke, kletterballe, ienkele” en noem maar op.

We amuseerden ons wel. Soms gingen we naar het bos “mej nen jeele nwoop” om op de “zaovelbaarg te speule.”

 ”De maskes” gingen soms ok wel “rolschetse.”

Met van die “rolschetse mej ijzere wieltjes.” “En da mokte un lawaat.”

Binnen hadden we niet zoveel te doen. Er was nog geen televisie.

Meestal bleef het “baaj un bietje tjeekene oef kleure.”

Soms ging ik naar de buren “oem een spelleke te doen.” Dat was dan meestal “gaanzeburde.”

Het woord “speule “ wordt ook wel gebruikt in de betekenis van: “piano speule oef armonnika speule.”

Ook “poppekast speule.” Dat heeft twee betekenissen. “ge kuunt echt poppekast speule mej Jan Klaose en Katrijn,” maar als iemand “zen eige oanstelt, speult die ook poppekast.”

Ze zeggen ook wel eens “nen speulse n’oond.” Dat kan dan echt een hond zijn, maar ook een ouder iemand die nog graag speelt.

Het enige wat je niet moet doen is “mej uw voete laote speule.”

Heel leuk weer, Yvonne. Hartelijk dank en hopelijk blijf je nog lang en vaak reageren op deze rubriek. Ik weet dat je er zelf ook veel plezier aan beleeft. En wij ook!

 Elke maandag stopt er een fietser voor mijn huis om een envelop met handgeschreven teksten in mijn brievenbus te stoppen. Het is Peter Borremans, die weer in allerlei boeken heeft zitten snuffelen naar aanleiding van ‘het woord van de vorige keer’. Hij bekijkt het onderwerp altijd op een heel andere manier dan de anderen en dat maakt het interessant om te lezen. Ook van hem hoop ik dat hij hier nog heel lang mee blijft doorgaan en dat ook hij er veel plezier aan blijft beleven.

 Deze keer heeft Peter allerlei variaties met het woord ‘speule’ op papier gezet. Enkele voorbeelden. Kunde gij örgel speule? (Kun jij orgel spelen?). De baos speule (handelen alsof je het voor het zeggen hebt, de leiding nemen). Onze boot had mar ‘n bietje speules mee de sluiswand (Halters). Mar ‘n bietje speules emme (maar weinig bezitten). Hij spul mee vor spek en bone / vor de keizer z’n baord.

Uit een Bergs woordenboek haalde hij: Ik speul nie mè d’em en ij spul nie mè mijn. Veul speules adde ze nie in  da klein uske. In ‘n teneelstuk of ‘n film kunde ‘n rol speule.

Uit het boek West-Brabantse Streekwoorden haalde hij: ‘k Em veul aon ‘m verspuld (Ik vind dat zijn gezondheid erg achteruit gegaan is sinds ik hem voor het laatst zag).

Behalve snuffelen in boeken voegt Peter meestal ook een persoonlijke noot toe: Ik speelde binnen of buiten. Binnen met speelgoed (auto’s, lego, spelletjes, tekenen, knutselen). Buiten spelen: Je ging eens voetballen, je speelde verstoppertje, je ging knikkeren, je speelde overlopertje, landjepik, vliegeren, badminton.