Jan Luysterburg
Jan Luysterburg Foto: Bep Tielemans

Dialect: Schwoon / mwooi (2)

Algemeen

Na alle verhalen over misverstanden en verschillende betekenissen van vorige week is het de hoogste tijd voor de bijdrage van Henk van Aert. Hij schrijft:

'Beste Jan,

Dees keer gin vertelselke mar wà zinnekes:

1. ‘t Schôôn meske doed ‘n schôôn kleeken aon.

2. Zo, dees börde zijn wir schôôn.

3. Gebruìk daor wel ‘n schôôn meske vor.

4. Dà’s schôôn volk.

Welke gepaste woorden zijn bruikbaar om in te vullen i.p.v. schôôn?

-af gewassen

-goed

-mooi

-net

-vlekvrij.

Het verbaast mij niet dat mensen uit ,,den vreemden” ons dialect wel eens niet ,,verstaan”.

Met hartelijke groet,

Henk.

Ja Henk, ik ben benieuwd hoeveel mensen in gedachten deze invuloefening (kunnen) maken. Ik denk best veel. De Brabantse dialecten verheugen zich de laatste jaren niet alleen in een nog groeiende belangstelling, ze worden ook nog steeds veel beter gekend dan men dacht. Gelukkig maar, want met het verloren gaan van de dialecten zouden we tevens een grote taalrijkdom verliezen. Voor veel mensen is het dialect nog steeds hun moedertaal, de taal van hun hart, de taal waarin ze hun gevoelens het beste kunnen uiten.

Handgeschreven

Ook Peter Borremans heeft weer trouw zijn handgeschreven bijdrage in mijn brievenbus gestopt. Sterker nog: even later lag een envelop met deel twee bij mij op de mat. Peter weet natuurlijk, dat ik nooit zijn bijdrage helemaal plaats, omdat ik dan bij de redactie nog een extra pagina zou moeten aanvragen. Maar ik mag uit de grote hoeveelheid informatie die hij aanlevert altijd de leukste dingen eruit plukken en daar kunnen onze lezers dan weer van genieten. Ik wil Peter dan ook vragen om hier vooral mee door te gaan.

'Schwoon/mwooi betekent mooi, schoon', aldus Peter. 'De vergrotende trap is schwoonder/mwooier.'

Hij vervolgt met een aantal zegswijzen: 'Da blef nie schwoon/mwooi staon (Dat blijft men niet accepteren). Nuuwe bessems vèège schwoon (Nieuwe mensen doen vaak extra hun best). IJ is wir meej 'n schwoone laaj begonne (Hij is weer helemaal opnieuw begonnen). Wie mwooi wul zèèn mot pèèn laaje (IJdelheid kost pijn). Ze speule mwooi weer van mèèn sente (Ze maken goede sier op mijn kosten). Altij mwooi is nwoot mwooi (Wie altijd zijn zondagse pak aan heeft vindt er geen aardigheid meer aan). IJ is daor de mwooie man (Hij weet zich daar mooi voor te doen). Da d'is te mwooi om waor te zèèn (Dat is te mooi om waar te zijn). De schwoonste meskes zijn de vuilste wijve (Dit vertalen we niet, want dit spreekt voor zich). Schwoone appels zijn ok wel zuur (Mooie appels kunnen ook zuur zijn).

Ook in andere delen van Noord-Brabant kent men wijsheden, zoals: Gaai kènt nie alles hebbe, skon water en 'n bleek (letterlijk: Je kunt niet alles hebben, helder water en een bleekveld). 'n Skon koei moete smèrgens gaon zien, 'n skon meid savens (Een mooie koe moet je 's morgens gaan bekijken, een mooi meisje 's avonds). Schòòn is schòòn (Dat zegt men als men van oordeel is dat iets voldoende schoongemaakt is). Van 'n skon toffel ette nie laang (Je moet niet alleen op het uiterlijk letten). Een schone vrouw is een lastige appel om te plukken. Op schone vrouwen en bloemen is niet te rekenen. Een schone vrouw en een versleten kleed ontmoeten altijd een spijker op hun weg. Schoonheid is beter dan rijkdom. Schoonheid en boosheid liggen vaak onder één laken. Het fiere gelaat van schone vrouwen heeft menigen man aan het dolen gebracht.'

In het Bergs woordenboek heeft hij het synoniem 'gèèf' gevonden, in verschillende betekenissen zelfs. 'n Gèèf stukske meziek (mooi). Willem is 'n gèèf persòòn (fatsoenlijk). 't Is gèèf aan 't agele (behoorlijk, flink). Die n'ouwe vaas is nog éélemaal gèèf (heel, ongeschonden).

In de wielersport kennen we Vlaanderens mooiste, waarmee de Ronde van Vlaanderen wordt bedoeld. Peter herinnert zich ook het lied van Ivan Heylen: Hé, schon wijveke, ge wit da 'k oe gèère zie. Een mooi muziekstuk is: Aan de schone blauwe Donau van Johan Strauss.

Nou, die Peter heeft ons weer heel wat geleerd. Opvallend is wel, dat niet alle zegswijzen over 'schone vrouwen' even vrouwvriendelijk zijn. Maar daar kan Peter natuurlijk niets aan doen. Hij heeft alleen maar gezocht en gevonden.

Slotwoord

Dit waren de inzendingen die ik kreeg over de woorden mwooi en schwoon. Ik vond de verhalen heel mwooi en schwoon. Hopelijk inspireren ze andere lezers om ook eens te reageren. Dat zou immers heel mwooi / schwoon zijn.