Dialect: Vastelaovend 2

 Peter Borremans weet het verschil tussen vastenaovend en vastelaovend te verklaren. 

Vastenaovend is de avond voordat de Vastentijd begint. Vastelaovend verwijst naar het oudgermaanse woord faseln, dat leuteren, zwammen betekent. Het komt al voor in 1290, terwijl het christelijke vastenaovend voor het eerst opduikt in de 15e eeuw.

Peter vertelt: ‘Wijlen mijn moeder kreeg op carnavalsmaandag altijd visite, om met haar naar de optocht te gaan kijken. Na afloop was het koffie drinken en eten. Wijlen mijn ouders gingen vroeger verkleed naar het buurtbal van de inmiddels opgeheven buurtvereniging Onder de Toren. Ik heb persoonlijk nog nooit carnaval gevierd, en ik begin er niet aan, want anders zien ze in mij een nieuwe nar.’ Nee toch zeker?!

 Henk van Aert verrast ons deze keer met een verhaal dat zich afspeelt in 1914. En wie denkt dat er toen nog geen Vastelaovend gevierd werd vergist zich deerlijk, dat bewijst dit verhaal wel.

Henk geeft eerst nog een toelichting, zodat de context van het verhaal bij u als lezer duidelijk wordt. Ik wens u veel leesgenot.

‘De Rinus van het verhaal was mijn vader. Mijn vader was over het algemeen nog al zwijgzaam. Pas na zijn overlijden hoorde ik bijvoorbeeld van een man uit Rotterdam dat mijn vader tijdens de 2e WO betrokken was geweest bij een zgn. smokkellijn van wapens voor het verzet in Rotterdam. Toen ik zelf betrokken raakte bij de organisatie van Vastelaoved hier op Halsteren kwam hij met het verhaal wat ik je nu stuur. Ik vraag me nog regelmatig af wat hij nog veel meer had kunnen vertellen, als ik maar vragen had gesteld.

P.S. Mee d’n Vastelaoved is belangrijk nie leutig, mar leutig wel belangrijk.

 ”De lèste Vastelaoved vor de moblezaosie”

Rinus is thuis “d’n oudste” en wor “gaef kört g’houe”. Nie omda ze slecht boerde, neie, daor gieng ’t nie om. Mar as ge gin zakcentje krègt “kunde nie op stap gaon” en dan “blèfde wà langer thuis”. Ne knecht kost ommes meer dan alleen kost en inwonieng en af en toe ’n nuuw pak. Mar Rinus aar ’n goej boereverstand meegekregen en à ge zo aongepakt wor, maoke z’oe alleen nog mar slimmer.

Zo gebeurde ’t wel dà Rinus op d’n zondaggemorge op ‘t huis moes passe, want de vèdere femilie gieng dan naor d’ hôôgmis”, Nou hieng ’r bove d’n haerd ’n jachtgeweer van vaoders, mar Rinus kon ok schiete. En weke vordat ie de zondagsbeurt aar, bestudeerde Rinus ’t gedrag van knijntjes en haozen in de buurt heul zorgvuldig. Vaoders geweer dee dan de rest. Van d’opbrengst van ’t wuld ( d’r zijn altij mense die gin vraoge stelle!) kocht Rinus dan nuuwe petrone (ze mochte niks merke!) en ’t overschot waar winst. Zo kon Rinus avvetoe toch ’s mee wà maote op stap. Want à ge 17 of 18 jaar zijt dan wulde ok wel ’s wà. Zodoende wiesse ze ok nie bij ’m thuis dat ie al omgang aar mee ’t vrouwvolk. De fienansjele middele wieren ok nog wel ’r ’s verruimd deur een of andere goedgeefse oom, die wel ’n dubbeltje kon misse. Daor konde in diejen tijd al van traktere, want een glaske van het een of ander koste ’n stuiver.

Kört voor de Vastelaoved van 1914 waart ’r nog nie genogt geld. D’r waren andere planne vor dees jaor. Andere jaore bleve ze mee ‘n krooike Vastelaoved houwen in d’n buurt, ondemekaor. Maar Rinus aar nou verkering mee ’n meske uit d’Ei, en mee drie koppels are z’afgesproken om dà jaor in Barrege Vastelaoved te gaon houwe.Vrije moch Rinus nie van thuis en z’n eige verkleren ok nie. Mar mee dees Vastelaoved dee ie ’t allebei. Nog wad ekstra geld wier verkrege deur avvetoe ’n loslopede kiep aon nen bepaolde kastelein te verkope vor tachtig centen ‘t stuk.

Dan wor ’t Vastelaoved, Rinus mot ‘s morges en ‘s middas nog wel de beeste voere, mar d’rnao ist ie vrij. Bij Pietje Baks ware nog wà pakskes t’huur, Rinus huurt vor z’n meske ’n dominopak en zelvers trekt ie ’n tirolerpakske aan. Venuit d’Ei trekke ze dan naor Barrege, waor ’t dan dweile wor van ’t ene kefee naor ’t andere. Rinus hoef diejen aoved de beeste nie te voere en ’t is ok al laot in d’n aoved (’t meske et ie netjes thuisgebrocht), ast ie over ’t dörp komt. Hij in ’t tirolerpak, de domino onder d’n arm. Bij vrouw De Boeck is ‘t nog volop muziek, Rinus è nog geld, en is nuuwsgierig of Franske (de dochter des huizes) ’m zal herkenne. Hij ziet ’r nou heul anders uit dan ‘s zondas nao d’n Mis van tiene. Mee z’n mombakkes op stapt ie ’t kefee binne. ’t Duur ’n tèdje vordà z’in de gaote krijge wiet ie is, mar daor et ie rap wad op gevonne. Hij ee ommes nog ’n pakske. Op ’n gegeve mement glipt ie ongezien ‘naor achtere’ en kom wir binnen in d’n domino. De rest van d’n aoved zijn ze dan z’n spoor kwijt en daor geniet ie meraokels van.

‘t Is nog veul laoter op d’n aoved ast ie lèngs Kruisberg en ‘t’Hof van Ram op huis aongaot. ‘t Waar nen goeje Vastelaoved dà jaor. En vor ‘m vorlopig ok de leste. In d’n zomer (juli 1914) brikt ‘r ‘n grote wereldbrand uit. ‘n Jaor laoter zat Rinus in de “zwarte bende” lèngs de grens mee Bels, gemoblezeerd en ingekwartierd bij grensvolk.’ Tot volgende week!