Afbeelding

Naogelbuik

Algemeen

Deze week gaat Jan in zijn Dialect-column op zoek naar de betekenis van: Naogelbuik.

Petaate schelle (het woord van de vorige keer)
Cees en Engelien Hoeks schrijven mij de dag voor Kerstmis: 'Wij zijn ook Oopa en Oopoe. Wij gaan morrege petaate schelle voor fruut en gebakke petaate. 't Zal een baareg worre vur 11 man. Groetjes van oos.' Ik hoop dat de petaate gesmaakt hebben!
Henk van Aert begeleidt zijn reactie met een jeugdherinnering: 'Als ik het woord aardappel zie of hoor, sta ik weer bij ons thuis op het land. Eerst ons vader helpen met poters in kuiltjes gooien die hij net gemaakt heeft. Daarna ruggetjes over de kuiltjes zetten. En later, als de aardappelplanten flink waren gegroeid, op zoek naar van die mooie, maar ongewenste, Coloradokevers. Zaten ze er, dan kwam de sproeiketel te voorschijn en die werd gevuld met een koperroestkleurige vloeistof om die beestjes te bestrijden. We hadden vroege en late aardappelen. Maar vroeg of laat, om ze te rooien kostte flink wat arbeid. Vader stak de bossen uit en wij gooiden de aardappels op sprei. Daarna werden ze in 'meukesmanden' afgevoerd. Ze werden vorstvrij en droog opgeslagen, want een aardappel die bevroren of beschimmeld is, kun je afschrijven.' En dan vervolgt Henk: 'In Holland zeggen ze petat als ze patates frites bedoelen. Op Halsteren zeggen we over het algemeen dan frut. Er is zelfs een man hier die als bijnaam 'zakske frut' heeft. Toen er op het dorp een frietzaak kwam, ging hij elke zaterdag een flinke hoeveelheid frut halen. De plaatselijke smid kreeg dat in de gaten en zei op een gegeven moment: 'Daor gao zakske frut ok wir.' En zo kwam dat dus.

Petatte
'Hoeveul petatte eed ons moeder in heul d'r leve gescheld? Dà wit 'k nie, mar dà zijn d'r zekers veule mudde. As halfwees wier ze bij Moetje Kee en Ome Nilles uitbesteed. Ze zee welderis dà ze bij Moetje Kee hard moes warke, en daor zal dà petatte schelle ok wel bij g'hoord emme. Petatte, of zoas me tegesworig meestetije zegge aerpels, stonge in 't verleje daogelijks op 't menu. Van nassie, baomie, spegettie, en meer van zukke dienge, are ze nog nòòt g'hoord. Mee rijst wier allenig mar rijstepap mee krente gekokt. Toen ons moeder trouwde, kreeg ze van Moetje Kee, as dank vor al dà wark wà ze gedaon aar, 'n tweed'hans koffiemeule. Zo'n meule die ze tegesworig vor sier op de raombank emme staon. Binne 22 jaor nao d'r trouwe ware ze mee elve. En moeders zörgden in diejen tijd vor 't ete, dus ielken dag petatte schelle en koke. Me aren ok kuuze en daorvor wieren in nen grote ingemetselde ketel in d'n hof petatte gekokt. Die petatte wiere varkesaerpels genoemd. Die wiere nie gescheld. Mee schel en al wiere ze deur de kuuze ok wel gelust. Wij vonne ze, warm en bestrooid mee zout, ok wel lekker. Mar dan wier de schel d'r wel eest afgepeld. In ons grote buurland emme ze daor 'n apart woord vor: Pellkartoffeln. D'hiestorie van de petatte is meraokels intresant. Op de laogere school in de 5e klas are me ne meester die daor schoon over kon vertelle. Mar daor zà'k 't nou wijer mar nie over emme. 't Moes ommes over petatte schelle gaon. En sins 'n aontal jaore mo'k dà zowà ielke dag zelvers doen. Nie 't leutigste kerwei van d'n dag.'

Dankjewel Henk, voor je zoveelste mooie verhaal.

Woosdrechts
In Woensdrecht worden de woorden errepels en petaate ongeveer even vaak gebruikt. In Putte en Ossendrecht spreekt men meestal van petaate. Voor patates frites gebruikt men zelden het woord petat en vaak het woord friet. Maar wat ook heel dikwijls gezegd wordt: petattefriet, wat in Putte dan weer petat(te)fruut is. Schelle is ook een ingewikkeld werkwoord. Het kan betekenen: schillen, en dan is het zwak: schelle, schelde, gescheld. Het kan echter ook betekenen: schelden, en dan is het sterk: schelle, schol, gescholle. Schol en gescholle zijn daarnaast ook vormen van het werkwoord schille, dat schelen betekent. Een voorbeeld: 't Schol 'n aor van 'n ouw wèèf, mar die kan laank en dun zèèn (Het scheelde erg weinig).

Het nieuwe woord
't Is altij wir interesaant om 't oover de lichaomsdjeele t'emme. Waorom weet ik ok nie. Meschient omda d't dan oover oew èège gaot en oover 'n aander. Nouw zèèn sommegte lichaomsdjeele vur de meese wel interesaanter as aandere. Waorom da ta nouw wir is, daor wul ik 't zoow kört naor Nuuwejaor nie oover emme. Wa volges mèèn toch wel 'n jeel raodselaachteg lichaomsdjeel is, 'n onderdjeel van oew lèèf waor jeel veul oover te vertelle n'is, da d'is oewe ... naogelbuik.

Weet u wat dit woord betekent? En kunt u ons daar iets naders over vertellen? Stuur uw verhaal dan uiterlijk 14 januari 2020 naar luysterburg01@ziggo.nl, want daar wordt met veel belangstelling naar uw verhaal uitgekeken. Omdat ik het zelf erg leuk en interessant vind, maar ook omdat ik het wil doorgeven aan onze geïnteresseerde lezers. Een mooi en gelukkig 2020 gewenst!