Dialect-column: Bekaant

Deze week gaat Jan in zijn Dialect-column op zoek naar het woord 'Bekaant'.

Echelstèèrt (het woord van de vorige keer)

'Een echelstèèrt is een windhoos, dus een wervelwind of een sterke, ronddraaiende wind. Het is een grote waterhoos met onweer, waaraan duidelijk een lange staart te zien is. Genoemd naar het volksgeloof dat een echel in de betekenis 'bloedzuiger' het water opzuigt', aldus Peter Borremans. Hij vermeldt tevens, dat er in Hoogerheide bij een windhoos wel eens bij de kerk een stellage is omgevallen. Bovendien herinnert hij zich een hevige hoosbui in de jaren zeventig van de vorige eeuw.

Beesje
't Woord echelstaert (èchulstèèrt) is 'n kurieus woord wà betreft z'n saomestellieng en z'n uitendelijke betekenis. Om te beginne: echel. 't Beesje mee die naom is sins kört ok wir in gebruik bij sommigte dokters bij ons. In Aozië ist ie eigetlijk nòòtnie weg gewiest. Me emme 't dan over de mediesienaole bloedzuiger oftewel Hirudo medicinalis L., 1758. En vedders: staert, 'n verlengstuk of uitloped gedeelte vant een oft ander. En wad is nou 't geval: 'n bloedzuiger è gin staert. De naom vor echelstaert in 't Standaardnederlands is dan eigetlijk beter, n.l. hoos. Het Woordenboek der Nederlandse Taal geeft de volgende (verkorte) omschrijving: Eene, door een wervelwind gevormde, snel ronddraaiende en — vaak vernielend — voortschrijdende, trechtervormige zuil van lucht met zand (enz.) of water; deze benaming van dit natuurverschijnsel is ongetwijfeld gegrond op eenige gelijkenis van zulk een stof- of waterzuil met eene broekspijp of eene lange kous. Zo is vor ons dialect dan dà staert wel te verklaore; 'n hoos ed 'n soort sluirf. En dà echel kunde dan ok wel d'rbij verzinne. 'n Echel zuigt bloed en die wind zuigt zand, waoter (etc.). In't verleje krede, à ge as kulleke 'n bepaolde leefted aar bereikt, 'n klak(=pet). Die waar dan wel, op de gruui' gekocht. En dan krede t'hore: Maokt mar dà ge nie in 'n echelstaert t'rech komd, want oew pet zijdde dan kwijt. Mar ik ken iemes die wel mee 'n echelstaert te maoke g'had et. Dà waar ons moeder. Kèk, zo'n echelstaert maok z'n sluirf ok wir 'n kirke leeg. En dà ee ons moeder gemorke. In juni worren 'r spezzies gestoke. En dà dee ons moeder ok altij overdags, want vaders waar voerman, en die zat dan op de baon. Moeder stong tusse de bedde en kreeg inees 'n störtbad mee zout waoter over heur hene. En in dà waoter zaten ok nog visse, klappers (=wier), schelpe, etc. Nou motte wete dà destijds d'n Oesterdam d'r nog nie waar, dus 't Scheld stong nog tege d'n Alterse dijk. Aon d'n westkant van de bedde stong 'n boske om 't smore tege te gaon. Ons moeder aar die bove 't Scheld volgezoge echelstaert nie zien aonkomme, en bove dà boske is de zuigieng waorschijnlijk wà minder geworre en … ons moeder aar prijs!', aldus Henk van Aert.

Vies
Ad Borremans heeft ook weer een prachtig verhaal: ''n Echelstèèrt em iek ok nog nwootnie ien 't echt gezien, wel oover wôôre vertelle. Nouw kunde teegewooreg wel van alles opzoeke op joeptjuup of zoow iets, of vieja de kompjoeter of oowe tillefoon. Mar da's toch nie echt meejmaoke vien iek. Degeene die t'er oover vertelde teege oos, da was Janwoom, die wôônde saame meej z'n broer Arriewoom op d'n Uibaaregseweg op Wôôgeraaje. Da waare wooms van mijn vrouw en die ojje daor 'n boerderijke. Nouw gienge wij, m'n zwager Fotte en iekke, wel ies ellepe bij zullie, atter veul waarek was. Wij vonne da wel leuk om te doen want dan mooge wij af en toe ok op de traktor rijje van zullie. Nouw oj Janwoom aon ons gevrooge of da wij wouwe ellepe meej 't ooverstouwe van de koeje, want die moesse nor 'n aandere waai en da gieng nie zoow makkeluk meej z'n twijje. Dieje zelfde dag oj 't s'morreges flienk gewaaid duus 't waarek wier uitgesteld nor s'miedags. Toen da wij daor bij die manne op de waaref kwamme zeej de Fotte, wa ruuk iek nouw, ies Janwoom vies aan 't bakke op 'n zaterdag, da doen ze toch normaol altij vrijdags. Wij nor bienne en jao, Janwoom stieng vies te bakke. 't Waore botjes of scharrekes, zeej tie. Wij vrooge oe dattie daor aon kwam. Da zal iek ies vertelle zee t'ie, van de morget eg 't toch zoow gewaajd, nouw toen da ooze Arrie buite keek zoog tie 'n echelstèèrt aonkomme en die gwooide z'n eige leeg ier op de waaref, en daor zootte die viesse ien en ze leefde ok nog. Volges Janwoom oj dieje echelstèèrt z'n eige volgezooge in 't Scheld en bij zullie op de waaref z'n eige leeggegwooid. Of 't waor was weet iek nie want Janwoom kon wel mjeer staareke veraole vertelle, mar wij emme toen toch wel lekkere vies gêête dieje dag.

Het nieuwe woord
Wa ge nouw ier geleeze n'ed, is bekaant jeelemaol waor, wur. Mar ge ken 't spreekwoord, ej: bekaant is nog nie allef. Bekaant ... Als u weet wat dit betekent, stuur uw oplossing dan uiterlijk 13 augustus 2019 naar luysterburg01@ziggo.nl en vertel er gerust het een en ander bij. Dat mag in het Standaardnederlands, maar zeker ook in het dialect.