Dialect-tovenaar Jan Luysterburg ging samen met zijn lezers op zoek naar het woord 'mulder'.
Dialect-tovenaar Jan Luysterburg ging samen met zijn lezers op zoek naar het woord 'mulder'.

Dialect-column: Schabbelier

Algemeen

Het woord van de vorige keer: Mulder

"Ge staot 'r nie altij bij stil, mar 't leve van wà beeste ist 'r direct of indirect mogelijk omdà d'r grasse zijn. Mar dà gel ok vor veul mense. Stel oe-eigen 's voor dat 'r gin graone ware... Dan zou 'n flienk deel van wat 'r leeft op onze aerdkloot uitstarve. Graone zijn ommes de vruchte van grassoorte en voedzaom. Toen me as kullekes in de vekansies de polder introkke, ontdekte me dà, zonder dà me 't in de gaoten are. As de tarroew rijp waar, nome me 'n aor tussen ons hande en dan gienge me die ruise. De körrels kwame dan uit de kafkes. De kafkes blaosde me dan uit ons hande en de körrels giengen in ons mondje, en de knobbelkieze giengen aon 't wark. Witte dà d'n tandars die kieze 'molaren' noemt? Wir uit 't Latijn afgeleed, netuurlijk. Nou denk 'k zo mar, dà d'eeste mensachtigen dà ok deje mee de vruchte van wulde grasse. Nou zag 'k, op de tillevisie, pas geleje sjimpansees bezig mee note te kraoke. Dà deje ze mee twee keie. Ne kei op de grond mee 'n noot d'rop en mee d'andere sloge z'op dieje noot tot ze barste. Nou schille de sjimps mar vor 3% in DNA van ons mense, dus denk 'k dà d'eeste mense dà ok wel uitgevonnen emme. En zelvers gewiekster, want archeologen emmen op diffrente plekke wà ze 'handmolens' noeme, gevonne. Zo'n dieng bestaod uit twee dele: een platte of enigszins holle steen as 'ligger' en een ovaolronde handsteen as 'loper'. Deur mee de loper te kloppe en vrijve kunde graon breke of zelvers tot poejer fijn maoke. Mee waoter en toevoegsels kunde dan 'n soort pap maoke. Toen het vuur onder controle waar wieren 'r ok 'n soort koeke van gebakke. Toen de mense grasse gienge veredele krege ze graonvoorraode en wiere ze boere. Ze bleven waor ze ware dus. En hullie aontal noom toe. Mee die handmeules konne ze nie daogelijks genog meel maoke. Mar mee stromed waoter kunde wel wà vor mekaor krijge. Sjuust, de waotermeule wier in mekaor gefebriekt mee grotere liggers en lopers. En wir wà laoter docht iemes: De wind emme ok vor niks, en de windmeule wier gemaokt. Dà gebeurde ammel nie in een dag tijd, netuurlijk. En nie ielke boer maokte z'n-eige meule. 'n Stel boere liete dad aon een of meer manne apart over. Dà wier zo 'n apart beroep: mulder. En die mulder wier zo belangrijk dà me d'r 'n hoop gezegdes aon over g'houwen emme. Vorbeelde: Zolang de ezel zakken draagt, heeft de mulder hem lief. Al is de koleboer nog zo zwart, de mulder is altijd witter. Dat zullen we God en de mulder maar laten scheiden. Dat wordt een muldersbiecht. "'t Is 'n mooie dag," zei de mulder, "en het waaide." Om een halve zak meel doet de mulder ook een touwtje. Als de molen staat in het kruis, is de mulder aan het billen of niet thuis (billen = het aanscherpen van de molenstenen.)" Tot zover de (ingekorte) vertelling van Henk van Aert.

Wiek

Ad Borremans heeft een heel ander verhaal: "Ier ien de buurt staon nog wel 'n paor meules, in Uibaarege en ok ien Baarege en ien 't Alterse staot d'r jèène, die van Suus de Mulder. Mar der staot t'r ok nog jèène net ôôver de grêêns, in de Wieldert, de bakkersmeule. Daor em iek ok ies 'n protje gemokt met dieje meulenèèr die daor waarkt. Nouw staot dieje meule daor eigeluk meer vur de sier, voor de toeriste, zoowgezêêd. En dieje meulenèèr kon, omda 't daor nogal druk kon zijn, 't waarek nie mjeer aljeen aon en moes ie op zoek nor 'n twidde meulenèèr op de meule. IJ oj ien de gazet 'n advertiensie gezet om die twidde man te vienne. D'r was zoow reactie, dezelfde dag al stong 'r jeene op de stoep en ij môôg van de meulenèèr gelijk meej proefdraoje. De meulenèèr zeej teege 'm gij mot daor boove dur da gat nor buite gaon om te kijke of da alles goed gaot, maar ge meug pas naor buite gaon as de wiek vurbaoj ies gekomme. Das goed zeet ie da doen iek, maar da kwam nie goed , want ij waachte op de wiek en gieng nor buite, mar ij was zoow wir beneeje op de grond. Wa doede nouw, zeej de meulenèèr. Jao, zeej ij, iek moes toch op de wiek waachte, mar gij oj nie gezééd dat er vier wieke aon zôôte. Ja tis nie makkeluk om 'n goeje meulenèèr te zijn."

"Voor de iets oudere Halsternaren heeft er maar één mulder bestaan, en dat was Suus de Mulder, en dat zal wel zo blijven. Van Halsteren tot Valkenburg heeft hij jarenlang zijn niet te evenaren zangstem laten horen en zijn onnavolgbare grappen, grollen en strijdkreten zullen velen zich nog herinneren", aldus Ger Roosendaal.

Het nieuwe woord: Schabbelier

Kljeere diene om oew lichaom te beschaareme teege kouw, waaremte, vocht en aandere ongemakke. Da wit iederjeen. Mar vroeger drooge meese dikkels nog wa mjeer om d'r èège te beschaareme, naomelek 'n... schabbelier. Denkt u de betekenis van het woord schabbelier te weten? Stuurt u uw antwoord uiterlijk 13 maart 2019 naar luysterburg01@ziggo.nl. Heeft u zelf ook interessante zaken te vertellen over schabbelier, dan zijn die uiteraard van harte welkom. Dit mag in eigen dialect, graag zelfs!