Afbeelding
Foto: Carmen De la Rambelje

Dialect-column: Meukesmaand

Algemeen

Benneke (het woord van de vorige keer)
To Karremans kent dit woord wel: 'Benneke dat is 'n mandje volgens mij. Als kinderen mochten wij vroeger bij onze buurman de boer ons mandje zetten met Sinterklaas met 'n rode pee voor 't paard. Ons vader was vroeger soldaat geweest en had zo'n rieten of biezen koffer. Het deksel was even groot als de bodem, dus hadden wij twee bennekes.'

Joke Koopman-de Meulder schrijft: 'Een benneke is een klein mandje met twee handvaten. Mijn opoetje had er in verschillende maten. Een kleintje waar de stopwol in zat en een wat grotere waar ze net genoeg aardappels in deed die ze die dag ging eten. Dus 'n maandje voor bevobbeld stopwol of errepels, mar wel meej twee aandvaoten.'

En Ger Roosendaal weet: 'Een benneke is een klein mandje wat voor verschillende doeleinden werd gebruikt. Het meest bekend is natuurlijk het aardappelbenneke. Vroeger werden de aardappels geoogst, en met een grote mand of kist naar de schuur gebracht. Daar kon de lucht er dan goed bij, en kon het zand er afdrogen. Veel mensen hadden dus een klein mandje waar ze de benodigde aardappelen voor die dag in mee naar de keuken namen om ze daar te schillen. Andere kleine mandjes werden volgens mij ook gebruikt als kousenbenneke, en ook nog voor de wasknijpers. De tijd dat er een wortel voor het paard van de Sint in moest heb ik niet meegemaakt, maar de klompentijd wel.'

Peter Borremans ('Ik ben geen schrijver, ik ben een opzoeker') heeft het volgende gevonden: 'Benneke is een mandje. Een erpelbenneke is een aardappelmandje. Benneke zette: Gewoonte in de Sinterklaastijd om wat stro of hooi en een wortel klaar te zetten in een doos of een klomp voor het paard van Sinterklaas, in de hoop dat de goedheilig man hiervoor snoep en cadeautjes in de plaats legde. Waarschijnlijk deden kinderen heel lang geleden ook iets dergelijks in de paastijd.'

Siegaor

Ad Borremans deelt mij mee: ''t Benneke emme wij nie veul gebrökt meej sinterklaos, mar waor wij 't wel vur gebrökte baaj ôôs tuis da was vur d'errepels ien te doen. 't Benneke was baoj ôôs tuis 'n bieze mâândje meej 'n kraant dur ien. Vur de sinterklaos gebrökte wij ôôze schoene en vur de kedoowkes ojje wij dan ieder zunne eige baolzak. Now zôôt dieje baolzak nwôôtnie jêêlemaol vol wur meej kedookes, mar wij waore tevreeje meej wa wij krèège. Dur zôôt altij wa snoepgoed ien, 'n sukkelaode letter en 'n suikerbjêêst en wa peepernôôte en ok diekels âânschoene of sokke diej ôôs moeder dan zellef oj gebraaid en dan ok nog wa speulgoed en wij waore daor arstikke blij meej. 's Aoves van te vurre ojje wij da spul amaol al klaor gelêêd saome meej wa strwooj en peije vur 't pèèrd. As wij dan uit bed kwaome 's morgus waore wij netuurlijk jeel benuuwd wat ter ien zôôt ien dieje baolzak. Nouw oj ok ôôs vaoder zunne schoen gezet baaj de kachel mar daor zôôt nieks ien, oj iek gezien en da von iek toch wel zielug wur. Dus oj iek daor stiekum 'n siegaor ien gelêêd, mar da oj hij nie in de gaote toen dattie moes gaon waareke. Pas toen tie tuis kwam zeej ie datter iets meej z'n schoen was. Die zôôt nie lekker, baaj ut uitdoen ontdekte ie die siegaor pas, mar hij kon der wel meej lache gelukkug, want iek oj de duurste siegaor uit z'n eige dwoos gepakt.'

Frans

Ook Henk van Aert doet weer een interessante duit in het zakje: ''t Zou aorig zijn as t'r 's iemes gieng uitzoeke uuvel woorde in onze diejelekte geleend zijn van de Franse. 't Woord van dees keer hoort 'r dan in ielk geval bij. Vanweges dà -ke zouwde dà nie denke, mar as me wà kleinder wulle laote zijn, dan zette me dà -ke d'rachter. Al motte daor wel mee uitkijke, want 'n kinneke is hier nie allenig 'n lichaomsdeel, mar ok 'n kindje. 'n Benneke is in't Frans dan benne, en dà's dan ,,een mandje". 'n Benneke uit 't verleje waar 't benneke dà vruillie moesse vulle as ze 'n kinneke gienge kope.' Kijk, dit werpt weer een ander licht op de zaak!

Het nieuwe woord

Klèène kinders speule gèère in 't zaand, da wit iederjeen. Daor worre ze wel vuil en smerreg van, mar da gao meej wasse wir weg. Omda kinders nogal 's meej d'r viengers in d'r mond zitte, krèège ze dikkels ok nogal wa zaand naor binne. Seegeworreg denke veul meese, da ta oniegiejeenies is. Mar oos moeder zeej altij: 'Zaand, daor meude 'n … meukesmaand van opeete, vurda ge d'raon dwoodgaot.'

Reacties

Denkt u de betekenis van het woord meukesmaand te weten? Stuurt u uw antwoord uiterlijk 4 december 2018 naar luysterburg01@ziggo.nl.
Heeft u zelf ook interessante zaken te vertellen over meukesmaand, dan zijn die uiteraard van harte welkom.

U kunt ze schrijven in het Standaardnederlands, maar het mag ook in uw eigen dialect. Graag zelfs!